DÎVÂNU LUGÂTİ’T-TÜRK’TEKİ HAYVAN ADLARININ ÖZBEK TÜRKÇESİNDEKİ DURUMU

Authors : Meryem Hamişoğlu

Pages : 437-460

Doi:10.30563/turklad.1364520

View : 82 | Download : 117

Publication Date : 2023-12-20

Article Type : Research Paper

Abstract :Geçmişte göçebe bir kültüre sahip olan Türkler, beslenme, giyim-kuşam, ulaşım gibi temel ihtiyaçlarını karşılamak için hayvanlardan birçok yönde yarar sağlamıştır. Onlar, hayvanları yalnızca maddi unsur olarak görmeyip hayvanlarla arasında manevi bir bağ kurarak hayvanlara kutsiyet de atfetmiştir. Ayrıca gücünden, cesaretinden etkilendikleri hayvan adlarını özel ad/kişi adı olarak da kullanmıştır. Türklerin yaşantısında hayvanların bu denli yer edinmesi, hayvan adlarının hemen hemen sözlü ve yazılı bütün edebî türlerde görülmesini de beraberinde getirmiştir. Kâşgarlı Mahmud’un Araplara Türkçe öğretmek amacıyla kaleme aldığı Dîvânu Lugâti’t-Türk adlı eseri, yazıldığı dönemin yaşam biçimiyle ilgili verdiği zengin bilgiler ve içinde barındırdığı söz varlığı ile Türklük biliminin en önemli eserleri arasında yer almaktadır. Eserde, kültürümüzün bir parçası olan ve temel söz varlığı içinde yer alan akrabalık adları, organ adları, bitki adları gibi hayvan adlarıyla da ilgili çok sayıda kelime bulunmaktadır. Bu çalışmada da Dîvânu Lugâti’t-Türk’te tespit edilen 234 hayvan adından Özbek Türkçesinde hangilerinin korunduğu, şekil ve anlam bakımından ortaklık gösterip göstermeyenler hakkında bilgi verilmektedir.
Keywords : Dîvânü Lugâtit Türk, Söz varlığı, Hayvan Adları, Özbek Türkçesi