HAMDULLAH HAMDÎ’NİN YUSUF U ZÜLEYHÂ’SINDA TÜRKÇE ORGAN ADLARIYLA KURULAN DEYİMLER

Authors : Züleyha Ak

Pages : 401-413

Doi:10.30563/turklad.1445286

View : 58 | Download : 54

Publication Date : 2024-12-20

Article Type : Research Paper

Abstract :Mesnevi, aruzun kısa kalıplarının kullanıldığı ve her beyitin kendi arasında uyaklandırıldığı bir nazım biçimidir. Mesneviler, şairin söylemek istediği mesajları topluma ayrıntılı ve rahat bir şekilde aktarmaları açısından önem taşımaktadır. Yusuf Peygamber ve Züleyha’nın aşkını konu edinen, en eski dini mesnevilerden birisi olan Yusuf u Züleyhâ mesnevisi de içerisinde barındırdığı mesajlar açısından hem dini hem de edebî açıdan önemli bir yere sahiptir. Çalışmada 15. yüzyıl şairlerinden Hamdullah Hamdî’nin kaleme aldığı Yusuf u Züleyhâ mesnevisinde yer alan son 4235 beyitteki Türkçe organ adlarıyla kurulan deyimler ele alınmıştır. Organ adlarıyla kurulan deyimlerde yer alan benzetme motiflerinin incelenmesi, gerçek anlam ile mecazi anlam arasındaki gizli bağın aydınlatılması, dil bilimi araştırmaları için önemli bir yere sahiptir. Organ adlarıyla ilgili geçmişten günümüze kadar birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalardan da hareketle, organ adlarıyla kurulan deyimlerde en çok baş, dil, el, gönül, göz ve yüz organ adlarıyla kurulan deyimler sayısal olarak fazlalık göstermektedir. Bu çalışmada ise vücudun bu temel organları ve diğer organ adlarıyla da kurulan deyimler tespit edilerek, organlara göre sınıflandırılacak ve deyim başta koyu haliyle gösterilip hemen sağında ise deyimin günümüz Türkiye Türkçesine aktarımı, ardından yer aldığı örnek beyit, örnek beyitin günümüz Türkiye Türkçesine aktarımı ve parantez içinde beyitin beyit sayısı belirtilecektir. Sonrasında bu deyimler alfabetik bir sıra ile verilerek, eserdeki organ adlarıyla kurulan deyimlerin toplam sayısı tespit edilecektir. Böylece 15. yüzyıl dönemi eserinde tespit edilen bu deyimlerin günümüz Türkçesinde de kullanımının devam edilip edilmediği belirtilecektir.
Keywords : Mesnevi, deyimler, organ adı, Hamdullah Hamdî, Yusuf u Züleyhâ