MANAS DESTANI’NDA TÜRK KELİMESİ VE AĞAÇ, KOYUN / KOÇ KÜLTLERİ

Authors : Nurdin USEEV

Pages : 0-0

View : 17 | Download : 6

Publication Date : 2016-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk dünyasının bin senelik destan geleneğini, tarihini, kültürünü ve dünya görüşünü kendi içinde barındıran Manas Destanı’nda, çağdaş Türk lehçelerinde kullanılmayan birçok kelime geçmektedir. Bu kelimelerin bazıları sadece belirli durumlarda söylenen kalıp metinlerde yer almaktadır. Bu kelimelerden biri de tarihî Türk lehçelerinde ve Klasik Türk Edebiyatı’nda güç, kudret, güçlü, güzel ve olgun anlamlarında kullanılan Türk kelimesidir. Söz konusu kelime Manas Destanı’nın söylendiği Kırgız Türkçesinde hiç görülmez. Hatta diğer Türk lehçelerinde de geçmemektedir. Ancak, geçmiş asırların kültürünü, inancını mısralarında korumuş olan Manas Destanı’nda Türk kelimesi bir etnonim olmaktan ziyade leksik anlama sahip bir cins isim olarak kullanılmaktadır. Destandaki Türk kelimesi güzel, iyi ve büyük anlamlarına gelmektedir. Güzel, iyi anlamlarını veren Türk kelimesi bir yerin güzelliğini yansıtmak için kullanılan ve iki yerde aynen tekrar edilen kalıp metinde geçmektedir. ‘Biri terek, biri tal, Cıgaçının türkü uşu insert ignore into journalissuearticles values(Biri kavak, biri söğüt, Ağaçların güzeli bu);’ mısralarında, Türk kelimesi kavak ve söğüdün, ağaçların güzeli ve iyisi olduğunu ifade etmektedir. Bunun nedeni de söz konusu ağaçların kült anlamına sahip olmasıdır. Çünkü kavak ve söğüt ağaçlarının kendilerine ait özellikleri bulunmaktadır. Örneğin: Altay destanlarında Tanrı tarafından gönderilen kutlu kızlar, kavak ağacı vasıtasıyla yeryüzüne iner. Kavak, çocuk dileği için Tanrı’dan dilek dilenen kutlu mekân sembolüdür. Büyük anlamına gelen Türk kelimesi de kalıplaşmış mısralarda geçerek hep koyun, koç ve kuzu için kullanılmaktadır. Makalemizde bu durum koyun / koç kültü ile ilişkilendirilmiştir. Çalışmada Türk kelimesinin geçtiği kalıp metinler ile birlikte kullanılan kelimeler ele alınarak Manas Destanı’ndaki Türk kelimesinin ağaç ve koyun / koç kültü ile ilişkili olduğu ortaya çıkarılmıştır. 
Keywords : Manas destanı, Türk kelimesi, ağaç kültü, koyun koç kültü, kavak