BEKTAŞİLİĞİ ÇEVRELEYEN DİNÎ TARTIŞMALAR: XIX. YÜZYILDA BALKANLARDA BEKTAŞİLİK VE HRİSTİYANLIK ETKİLEŞİMLERİ

Authors : Mustafa Aslan

Pages : 138-158

Doi:10.7884/teke.1367239

View : 73 | Download : 102

Publication Date : 2024-03-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Bektaşilik, kendine özgü felsefesiyle başta Sünni Ulema olmak üzere diğer İslami gruplar tarafından şüpheyle bakılan ve İslami geleneğe ters düşen faaliyetlerde bulunmakla suçlanan bir tarikat olmuştur. Osmanlı yöneticileri ise Bektaşilerin imparatorluktaki karmaşık rolüyle karşı karşıya kalmış, ilk dönemlerde devlet otoritesini güçlendirme aracı olarak kullanırken Sünni anlayışın bürokraside güçlenmesiyle ilerleyen dönemlerde Bektaşiliği dar bir alanla (askeri) sınırlandırmıştır. Bektaşiliğin yasaklanmasıyla devlet otoritesine bağlı olan kurumsal yapıyı dağıtmış her alanda takibatlara uğramıştır. II. Abdülhamid döneminin İslamcılık politikasıyla birlikte baskı ve tedbirler daha da artmıştır. Dönemin atmosferinde ise Bektaşilere karşı olumsuz bakış, farklı tartışmalara da evrilmiştir. Bu tartışmalardan biri Bektaşilerin, Hristiyanlaşma ve halkı Hristiyanlaştırma faaliyetlerinde bulunmakla itham edilmeleri olmuştur. Bununla birlikte Balkanlar’da Hristiyan izleri arayan Batılı araştırmacılar da Bektaşilere bu perspektifle yaklaşmış, onları gizli Hristiyan olduklarını düşünerek iddialarını çeşitli temellere oturtmaya gayret göstermişlerdir. Çalışmamızda Osmanlı Devleti’nde giderek sarsılan Bektaşi imajından haklarındaki Hristiyanlaşma iddialarına kadar uzanan tarihsel alt yapı verilerek, bu yönlü tartışmalar incelenecektir.
Keywords : Bektaşi, Sünni, II Abdülhamit, Hristiyan, Dini Etkileşim, Oryantalizm, Balkanlar ve Anadolu