EDEBÎ TÜRÜN İNŞASINDA AĞIZ: SEPETÇİOĞLU’NUN ANAHTAR ROMANI ÖRNEĞİ

Authors : Hamza Havuz

Pages : 121-136

Doi:10.7884/teke.1600726

View : 48 | Download : 57

Publication Date : 2025-03-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Mustafa Necati Sepetçioğlu’nun “Selçuklu Üçlemesi” olarak da bilinen serideki “Anahtar” adlı romanı, Türk tarihinin bir dönemini ve o dönemin toplum bilincini esas almaktadır. Eser, çeşitli ağız malzemelerine dayanan arkaik ögelerle de beslenmiş özel bir söz varlığına sahiptir. Bu ağız kullanımı, eserin tarihî bir roman olarak kurgulanmasında önemli bir yapı taşı işlevi görmektedir. Ağız, aynı kökten geldiği üst bir sistem olan ölçünlü dilin bölgesel konuşma biçimlerini niteleyen bir terimdir. Tarihî konuların işlendiği edebî eserlerde başvurulabilen ağız kullanımı, gerçekte yaşamış veya yaşadığına inanılan kahramanların duygu ve düşünce gibi bilişsel düzeydeki hareket alanlarının tasvirinde yapaylıktan kaçınma, yapıta gerçekçi bir üst kimlik kazandırma aracı olarak değerlendirilebilir. Çalışmada, romandaki ağızlara özgü söz varlığı ayrıştırılmış, Derleme Sözlüğü’nden hareketle de sözcüklerin dağılım coğrafyası, anlam ve ayırt edici özellikleri incelenmiştir. Tanıklanamayan sözcüklerin anlamları, kaynak kişiler aracılığıyla Derleme Sözlüğü’ne katkı sağlayacak şekilde çözümlenmiştir. Böylelikle, yazarın kişisel dil kullanımından hareketle edebî türün inşasındaki ağız kullanımının işlevi ve Türkçenin yapısal gücüne atıfta bulunulmuştur.
Keywords : Mustafa Necati Sepetçioğlu, Anahtar, dil bilimi, ağız, söz varlığı