Kazak “Muńlıq-Zarlıq” Destanında Bir Dev Tipi: Mıstan Kempir

Authors : Dilyaram AYUPOVA

Pages : 82-91

Doi:10.46400/uygur.664050

View : 16 | Download : 13

Publication Date : 2020-06-23

Article Type : Research Paper

Abstract :Kazak Türkleri, diğer Türk boyları gibi, binlerce yıllık tarihi gelişim içerisinde sözlü olarak yayılan eserlerden en önemlisi sayılan destanları yaratmışlardır. Kökleri çok eski zamanlara dayanan halk edebiyatı örneklerinden biri “Muńlıq-Zarlıq” destanıdır. Bu anlatı Sır Derya havalisinde, Oğuz-Kıpçak zamanında insert ignore into journalissuearticles values(XI-XII. asırlar); ortaya çıkmıştır. XIX. yüzyıla kadar Kazak Türkleri arasında sözlü bir şekilde, sonradan nazım ve nesir karışımı halinde yazıya geçirilerek hikâye-destan ya da arkaik destan olarak varlığını devam ettirmiştir. Bu çalışmanın temel amacı destandaki köklü mitolojik unsurlardan biri olan mıstan kempir tipinin karakter özelliklerini açıklamak, bu tiple ilişkili motifleri tespit etmek ve yalmavuz insert ignore into journalissuearticles values(Kz. jalmauız); tipi ile varsa benzer yönlerini ve ya farklılıklarını ortaya koymaktır. Çalışmanın giriş kısmında destan kavramı hakkında kısa bilgi verilmiş olup, “Muńlıq-Zarlıq” destanının konusu anlatılmıştır. Makalenin ana kısmında metinde mıstan kempir tipinin geçtiği örneklere yer verilerek, örneklerden mıstan ile ilgili motif ve epizotlar incelenmiştir. Makalede destanın Kiril harfleriyle neşredilmiş “Hikayet Risale-i Muńlıq-Zarlıq” varyantı ele alınmıştır.
Keywords : Kazak Destanı, Muńlıq Zarlıq Destanı, Mıstan Kempir, Jalmauız Yalmavuz, Şaman Kam