SOSYOKÜLTÜREL YAPININ EFSANELERE YANSIMASI BAĞLAMINDA ŞANLIURFA EFSANELERİ

Authors : Ömer KIRMIZI

Pages : 63-90

Doi:10.46400/uygur.910932

View : 20 | Download : 9

Publication Date : 2021-06-18

Article Type : Research Paper

Abstract :Bir yer, kişi veya olay hakkında anlatılan, sanat kaygısından uzak, içinde olağanüstülükler barındıran ve inandırıcı olma özelliği gösteren kısa nesir anlatılar olarak tarif edilen efsaneler; bir toplumun inancı, kültürü, dili, gelenekleri, idealleri ve ahlak anlayışı ile ilgili dinleyenlere fikir veren anlatılardır. İcra bağlamı ve işlevleri dikkate alındığında toplumlar için zaman zaman bir norm kaynağı olarak da telakki edilen efsaneler, toplumların sosyokültürel dokusunu yansıtan anlatıların başında gelmektedir. Farklı etnik ve dinî grupların bir arada yaşadığı Şanlıurfa, peygamberler dönemine uzanan köklü tarihi ile birçok efsaneye kaynaklık etmiş bir şehirdir. Bu çalışmada, alan araştırması ve yazılı kaynaklardan yararlanma yöntemiyle yöreden derlenen otuz bir efsaneden hareketle yöredeki sosyokültürel yapının Şanlıurfa efsanelerine nasıl yansıdığı irdelenmiştir. Efsanelerin toplum hayatından beslenmesi, toplum hayatını yönlendirmesi, Şanlıurfa efsanelerinin mahallî kültürel unsurları bünyesinde barındırmasına zemin teşkil etmiştir. Bu makalede mahallî kültür unsurlarının hangi başlıklar bağlamında değerlendirilebileceği ortaya konmuştur. Yapılan inceleme sonucunda Şanlıurfa’daki sosyokültürel yapının “gündelik hayat, adlar ve adlandırmalar, bitkiler ve hayvanlar, mutfak kültürü, mekânlar ve yapılar, peygamberler, mutasavvıflar ve şeyhler” başlıklarında yöre efsanelerine yansıdığı tespit edilmiştir. Bu bağlamda Şanlıurfa efsanelerinin yöredeki özgün sosyokültürel yapıyı gelecek kuşaklara aktaran halk anlatılarından biri olduğu sonucuna varılmıştır.
Keywords : Efsane, Şanlıurfa efsaneleri, toplum, sosyokültürel yapı, yöresel kültür