ADANA’DA YAŞAYAN ŞAMBAYADI TÜRKMENLERİNDE ÖLÜM ETRAFINDA GELİŞEN İNANÇ VE UYGULAMALAR

Authors : Fazıl ÖZDAMAR

Pages : 37-59

Doi:10.46400/uygur.1104301

View : 18 | Download : 24

Publication Date : 2022-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Oğuzların Bayat boyuna mensup olan ve Şam’dan Anadolu’ya yerleştikleri için Şambayadı Türkmenleri adıyla anılan Türkmenlerin günümüzde Adana, Adıyaman, Karaman, Yozgat, Sivas ve Nevşehir’e yerleştikleri bilinmektedir. Adana’da hem kendi adlarıyla kurdukları yerleşim biriminde hem de Adana’nın muhtelif bölgelerinde yaşayan bu Türkmenlerden 2000-2004 yılları arasında yaptığımız gözlem ve derlemeler arasında geçiş dönemlerine ait inanç, âdet ve ritüeller de bulunmaktadır. Söz konusu derlemelerdeki veriler temel alınarak yapılan bu makalede ilk olarak mensubu da olduğumuz bu Türkmenler ve onların günümüzdeki durumu hakkında kısa bilgi verilmiştir. Ardından söz konusu Türkmenler arasında ölüm olgusunun nasıl algılandığı; ölümü düşündüren ön belirtiler ve kaçınmalar ile ölüm öncesi, sırası ve sonrasına ait inançlar ve bu inançlara bağlı gelişen pratik ve uygulamaların neler olduğu ele alınmıştır. Ayrıca tespit edilen bazı uygulama ve kaçınmaların geçmiş dönemlerde nasıl yapıldığı ve bunların günümüzdeki uygulama ve kaçınmalarıyla kıyaslandığında nasıl ve ne ölçüde değiştiği incelenmiştir. Son olarak aynı Türkmenler arasında ölümle ilgili bazı söz kalıpları ile ölüm sırası ve sonrasında söylenen ağıtların bir kısmı incelemeye dâhil edilmiş ve bu ürünlerin bağlamı hakkında bilgi verilmiştir. Neticede Şambayadı Türkmenlerinin ölüm etrafında geliştirdikleri inançlarının ve bunlara bağlı ortaya çıkan bazı pratiklerin İslam öncesi Türk inanç sistemine ait uygulamaların kalıntılarının olduğu, bazılarının ise İslamiyet’in kabulüyle birlikte kültüre dâhil edildiği tespit edilmiştir.
Keywords : Adana, Şambayadı Türkmenleri, Ölüm, İnanç, Ritüel