NEHCÜ’L FERADİS’TE YER ALAN DEYİMLERDEN KÖN͡GÜL İLE KURULU OLANLARIN ANLAMI VE YAPISI ÜZERİNE

Authors : Özlem Arıkök

Pages : 30-42

Doi:10.46400/uygur.1511595

View : 59 | Download : 30

Publication Date : 2024-12-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Deyimler, en az bir kelimesi gerçek anlamından farklı, kendine özgü bir anlam taşıyan kalıplaşmış söz dizileridir. Bu söz dizileri ifadeye söyleyiş güzelliği, canlılık, doyuruculuk, akıcılık, anlatım gücü kazandırır; ayrıntıya inerek, derinleştirerek ya da genişleterek anlatılabilecek konuları birkaç kelime ile etkili bir şekilde anlatma imkânı sunar. Deyimler, ulusal söz hazinemizin önemli ögelerinden biridir ve milletlerin kültürel kalıntılarını, alışkanlıklarını, törelerini, değer yargılarını, sosyal, kültürel ve ekonomik yapısını ortaya koyan önemli ipuçları sağlar. “Gönül”, klâsik (divan) edebiyat ve halk edebiyatı başta olmak üzere Türk edebiyatının bütün dönemlerinde kendine yer bulmuş, çok kullanılmış bir kavramdır. Orhun abidelerinden beri yaşadığı tanıklanan “gönül” kelimesine Harezm Türkçesi dönemi eserlerinden biri olan Nehcü’l-Ferâdîs (NF)’te de rastlanmaktadır. Bu çalışmada Nehcü’l-Ferâdîs adlı eserde yer alan kön͡gül kelimesinin yer aldığı deyimler tespit edilerek bu deyimlerin varsa Türkiye Türkçesindeki kullanımları gösterilmiş ve deyimi oluşturan kelimelerin kökenleri hakkında bilgi verilmiştir. Eserden tespit edilen kön͡gül kelimesini içeren deyimler, anlamları bakımından, belirlenen başlıklar altında sınıflandırılmış, deyimi oluşturan sözcüklerin yapı bakımından nasıl bir kuruluş oluşturduğu açıklanarak yapısal bir sınıflandırma ortaya konmuştur.
Keywords : Harezm Dönemi, Nehcü’l-Ferâdîs, Deyim, Kön͡gül, Anlam Bilimi