Yukarı Karabağ Probleminin Tarihi, Felsefi, Siyasi ve İdeolojik Açıdan Değerlendirilmesi

Authors : Faiq ELEKBERLİ

Pages : 530-555

Doi:10.33712/mana.839972

View : 20 | Download : 7

Publication Date : 2021-01-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Yukarı Karabağ sorununun tarihsel kökleri en az iki veya üç yüzyıl öncesine dayanıyor. Çarlık Rusya`sının Kafkasya`yı işgali, en azından I. Petro döneminde, kısa ömürlü işgal Safevi generali Nadirgulu han tarafından sona erdirildiğinde başladı. Ancak I. Petro ile başlayan bu süreç, daha sonra Catherine II döneminde devam ettirilmeye çalışıldı. Böylece 18. yüzyılda Çarlık Rusyası, Karabağ dâhil Kafkasya`yı da içine alan Kuzey Azerbaycan hanlıklarını ekonomik olarak bağımlı hale getirmeye çalıştı. Ancak, özellikle Karabağ`ın Çarlık Rusya`sı tarafından Kuzey Azerbaycan`ı işgali, özellikle 1805 Kurekçay Antlaşması ile 19. yüzyılın başlarında resmiyet kazandı. Gacar devleti, Kuzey Azerbaycan da dâhil olmak üzere Güney Kafkasya`nın Çarlık Rusyası tarafından işgalini önlemek için kuzey imparatorluğuyla iki kez savaş açtı. Ancak Gacarlar her iki savaşta da 1804-1813 ve 1826-1828`de yenildi. Gülustan ve Türkmençay Antlaşmalarının bir sonucu olarak, Gacarlar sadece Karabağ`ı veya Kuzey Azerbaycan`ı değil, tüm Güney Kafkasya`yı Çarlık Rusya`nın işgali altında bırakmak zorunda kaldı. Çarlık Rusyası, Ermenileri Kuzey Azerbaycan`a özellikle Karabağ topraklarına yerleştirmeye başladı ve hatta 1828 Türkmençay Antlaşması`ndan kısa bir süre sonra bir Ermeni vilayeti kurdu. Kısa süre sonra vilayeti feshetmek zorunda kalan kuzey ülkesi her durumda Karabağ sorununun temelini atmayı başardı. Karabağ sorunu, 28 Mayıs 1918`de Azerbaycan Cumhuriyeti`nin kurulması sırasında ortaya çıktı ve bu sorun Azerbaycan`ın Sovyet Rusya tarafından işgalinden sonra da devam etti. 1923 yılında Moskova`nın desteğiyle Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi`ni kurmayı başaran Ermeniler, Sovyet döneminde defalarca Dağlık Karabağ`ı Ermenistan ile birleştirmeye çalıştılar.
Keywords : Azerbaycan, Etmenistan, Rusya, Türkiye, Karabağ