Osmanlı İmparatorluğu’nda Millî İktisat Politikasına Geçiş Nedenleri

Authors : Çiğdem Erdem, Demirhan Fahri Erdem

Pages : 790-802

Doi:10.33712/mana.1591305

View : 47 | Download : 75

Publication Date : 2025-01-06

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalenin konusu, Osmanlı İmparatorluğu’nda liberal iktisat politikalarından millî iktisat politikalarına geçişin nedenleri üzerinedir. Osmanlı İmparatorluğu’nda 1914-1918 yılları, “millî iktisat” dönemi olarak bilinir. Millî iktisat politikası serbest rekabeti reddeden, devleti sistemin merkezinde tutan, koruma ve teşvike dayanan, yaratılacak Türk ve Müslüman unsurlardan oluşan bir burjuvaziyle liberal olmayan bir kalkınma yolunu savunmuştur. Bu amaçla tüketim kalıplarının değiştirilerek, tüketimin yerli ve millî olana kaymasını isteyen millî iktisat politikasının uygulanması, Osmanlı ekonomi politiğinde kendinden önceki dönemle kıyaslandığında, bir kırılmaya denk düşmektedir. Çünkü Osmanlı İmparatorluğu’nda millî iktisat politikasından hemen önce takip edilen serbest ekonomi, yukarıda sayılanların tamamına zıttır. Üstelik dönemin ruhu itibariyle liberal politikalardan vazgeçme, ideolojik anlamda da Osmanlıcılık politikasından vazgeçip, Türkçülüğe yönelmeyle de aynı zaman dilimine denk düşmektedir. Bu makalenin amacı, bu kırılmanın nedenlerini ortaya koyabilmektir. Bu kırılmanın gerekçelerinin ortaya konulması, önemlidir, çünkü millî iktisat politikasının 1914-1918 yıllarının ötesine geçen bir tarihselliği vardır. Dolayısıyla millî iktisat politikasının aslında Türk siyasetine içkin olduğunu söylemek de mümkündür. Bu nedenle, liberal olmayan bu kapitalistleşme sürecinin iyi analiz edilmesi ve bunun için de millî iktisada geçiş nedenlerinin çok boyutlu olarak ortaya konması önemlidir. Bu da makaleyi önemli kılmaktadır. Makale nitel araştırma tekniği kapsamında belgesel gözlem yolu ile hazırlanmıştır. Araştırmanın sonunda ulaşılan temel sonuçlara göre; imparatorlukta milli iktisat politikasına geçişin ekonomik, siyasi ve toplumsal nedenlerin her biri, birbirini tamamlamaktadır. Farklı boyutlardaki bu nedenlerin ortak kesişim kümesinde ise egemenlik kavramı bulunmaktadır.
Keywords : Millî İktisat, Milliyetçilik, İttihat ve Terakki Fırkası, Egemenlik, Kalkınma