Güçlü Bir Tetikleyici mi Tökezleten Bir Engel mi: Klasik Tasavvufta Anne İmgeleri ve Rolleri

Authors : Arin Shawkat Salamah QUDSİ

Pages : 259-290

Doi:10.54122/umde.983639

View : 16 | Download : 11

Publication Date : 2021-12-31

Article Type : Other Papers

Abstract :Tasavvuf kaynaklarında anne-çocuk ilişkisi hakkında az sayıda detay verilmiş olsa da hem kendisi sûfî olanlar hem de yalnızca tanınmış sûfîlerin annesi olarak bilinenler, sıklıkla annelik kavramıyla uyumlu “geleneksel”1 imgelerin ötesinde davranmış- tır. Anneler her zaman çocukları için etkili, güçlü bir tetikleyici olmamış hatta bazen tabakat yazarlarının da bahsettiği “anne hakkı”nın insert ignore into journalissuearticles values(hakku’l-vâlide); kendilerine sağladığı imkânın ve anneye saygı ilkesinin avantajını kullanarak, oğullarının rahatça seyahat etmesini engellemişlerdir. Tasavvuf dünyasında dayılar, destekleyici anne idealine, annelerden daha etkili bir katkı sunmuş gibi görünmektedir. Bu makale, 2009 -2010 yıllarında Profesör Binyamin Abrahamov’un danışmanlığında, Bar Ilan Üniversitesi’nde insert ignore into journalissuearticles values(İsrail); “Evrensel Tektanrıcılık Dangoor Programı” insert ignore into journalissuearticles values(The Dangoor Program of Universal Monotheism); tarafından destek alarak [hazırladığım] doktora sonrası araştırma çalışmamın bir parçası olarak yazılmıştır. Başlıktaki “klasik” kelimesi, Fritz Meier’in tasavvufu üç ana aşamaya ayıran sınıflandırmasına atıfta bulunur: pre-klasik tasavvuf insert ignore into journalissuearticles values(II. /VIII. yüzyılın ikinci yarısından III. /IX. yüzyılın başına kadar);, III. /IX. yüzyıldan V./XI. yüzyıla kadar uzanan klasik tasavvuf ve yaklaşık V./XI. yüzyılın son- larından itibaren süregelen post-klasik tasavvuf. Klasik dönemle birlikte, tasavvuf “homojenlik içinde kazanılmış bir bütün olarak” “ruhani bilimlerin2 neredeyse tam bir kümesi” haline gelmiştir [F. Meier, “The Mystic Path”, The World of Islam: Faith, People, Culture, ed. Bernard Lewis insert ignore into journalissuearticles values(Londra: Thames & Hudson, 1976);, 118]. Dahası post- klasik tasavvuf, temel olarak vizyoner ve okült deneyimlerin yüksek değerleri, insandaki ilâhi kıvılcım teorisi insert ignore into journalissuearticles values(the theory of a divine spark in man); ve dünyanın Tanrı’dan sudûruna ilişkin Gnostik kavramı ile ayırt edilir. Post-klasik dönem boyunca, tasavvuf daha erken dönemlerdeki marjinalliğinin tersine geniş bir popülerlik kazanmayı başarmıştır insert ignore into journalissuearticles values(bk. Meier, “The Mystic Path”, 120);. Terminolojinin bu kullanımı, modern bilim tarafından yapılan diğer tespitlerden biraz farklıdır. [bk. Tonaga Yasushi, “Sufism in the Past and Present”, Annals of Japan Association of Middle East Studies, 21 insert ignore into journalissuearticles values(2006);, 12-13]. Meier`in sınıflandırmasına göre, klasik ve erken post-klasik dönemlerindeki tasavvuf, bu makalenin ilgilendiği temel alandır.
Keywords : Anne hakkı, sıla i rahim, ebeveyne saygı, alt ruh, dayılar