Toplumsal Kalkınma ve Yükseköğretim: Türkiye`nin On İki Kalkınma Planındaki Hedefler Üzerine Nitel Bir İnceleme

Authors : Ayşe Mahinur Tezcan

Pages : 1-19

Doi:10.32329/uad.1614298

View : 85 | Download : 97

Publication Date : 2025-03-20

Article Type : Research Paper

Abstract :Kalkınma planlarıyla, toplumun tüm kademesindeki ihtiyaçlar tespit edilerek ve bu ihtiyaçların giderilmesine yönelik hedefler koyularak, planların geliştirilecek uygulamalara rehberlik etmesi öngörülmektedir. 1961 Anayasası’nda kalkınmanın plana bağlanmasından sonra beşer yıllık dönemler için toplum yararına ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmayı hedefleyen ve günümüze kadar ilki 1963’de yayımlanan on iki adet kalkınma planı yürürlüğe koyulmuştur. Eğitim ve özelinde yükseköğretime ilişkin hedefler de toplumun kalkınmasında önemli bir yere sahiptir. Kalkınma planlarında yer alan hedefler, toplumsal değişmeyi izlemek açısından önemli ipuçlarını ortaya koymaktadır. Kalkınma, üzerinde uzlaşılamayan bir kavram olsa da sosyal, kültürel ve ekonomik büyümeye yönelik olumlu değişimleri içeren bir mahiyette kullanılmaktadır. Hedeflenen değişim, dönemin ihtiyaçlarından ve politikalarından bağımsız değildir. Ekonomik büyümeye odaklanan hedefleri temeline alan ilk kalkınma planlarından, sosyal, kültürel değişimlere odaklanan insan merkezli kalkınma planlarına doğru bir evrilme söz konusudur. Yükseköğretime ilişkin hedeflerin de bu minvalde bir değişim gösterdiği göze çarpmaktadır. Bu çalışmada on iki kalkınma planındaki yükseköğretime ilişkin hedeflerin ana temaları tespit edilerek değişim ekseni, MAXQDA programı kullanılarak içerik analizi yoluyla ortaya koyulmuştur. Araştırma sürecinde on tema belirlenmiştir. Temalar, tekrarlanma sıklığına göre sırasıyla; iş birliği (f:57), akademisyen istihdamı (f:54), küyerelleşme (f:51), yükseköğretime erişim (f:45), nitelik (f:44), üniversitenin misyonu (f:37), yeni üniversite kurulması (f:34), eğitim sisteminde dönüşüm (f:31), yükseköğretim yönetimi (f:29) ve hayat boyu öğrenme (f:27) olarak belirlenmiştir. Üniversite, ilk kalkınma planlarında sanayinin lokomotifi olarak görülmekte iken; toplumu dönüştürme, yaşam boyu öğrenme, uluslararasılaşma ve bilgi çağını yakalama gibi hedeflerle son dönemlerde daha yüksek düzeyde sivil toplumun öznesi olarak görülmeye başlanmıştır.
Keywords : değişim, kalkınma planları, üniversite, yükseköğretim politikaları