The Ottoman’s Burden: Orientalist Influences on Cenap Şahabettin’s Travelogues

Authors : Uygar AYDEMİR

Pages : 211-225

Doi:10.32739/uskudarsbd.4.7.51

View : 17 | Download : 6

Publication Date : 2018-11-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makale, Cenap Şahabettin’in eserlerindeki “Doğu” tasviri ve “Doğulu” temsilleriyle ilgilidir. Cenap yalnızca bir entelektüel değil aynı zamanda Devlet bürokrasisinin bir temsilcisiydi. İstanbul ve Paris’te gerçekleştirdiği tıp eğitimiyle cilt doktoru olan Cenap, önce Mısır’a sonra Irak’a görevli olarak atandı. Cenap’ın Arap toprakları üzerine olan eserlerinin basılması, Osmanlıların asırlardır süren hükümet etme anlayışlarının yerini o bölgede modernist hükmetme yöntemlerine terk ettiği zamana denk geldi. Osmanlılar kendilerini bir Avrupa devleti olarak görürken Avrupalıların onlara yönelttiği iktidar içeren oryantalist bakışı onlar da kendi doğularına yönelttiler. Avrupalı seyyahların eserlerinde sıklıkla görülen Avrupalıların çalışkan, güçlü, anayasal olmalarına karşın “Doğuluların” tembel, zayıf, despotik oldukları yönündeki bakışı içselleştirerek bunun içsel bir paradoksa dönüşmesi tehlikesine karşın ikinci grup sıfatı kendi taşralarına yönelttiler. “Doğuluların” mantıklarını özgürce kullanmadıkları için despotik hâkimleri hak ettikleri ve Doğu despotizmi tartışması Osmanlı’nın bölgedeki hâkimiyetini meşrulaştırmak için kullanılmıştır. Bunların yanı sıra bölgenin iktisadi geri kalmışlığı, Cenap’ın gözlemlediği yer ve insanların modernize edilmesi gerektiği sonucuna varmasını sağlamıştır. Bu modernizasyon projesi için bölgenin yerel insan kaynaklarının yeterli olmadığı, batılıların da bu iş için iyi bir aday olmadıklarını savunan Cenap, Osmanlıların bölgede gerçekleştirdiği gelişmeleri sayarak Osmanlıların bölgeyi  modernize etmek için uygun ve iyi bir aday olduğunu vurgulamıştır. Edward Said,  Ussama Makdisi, Jale Parla gibi yazarların eserlerini kullanan bu makale, Cenap’ın  eserlerine semiyotik bir yaklaşımda bulunarak Cenap’ın tavrını batılı seyyahlarla  kıyaslayarak genel bir resim çizmeye çalışmaktadır. 
Keywords : Cenap Şahabettin, Oryantalizm, Osmanlı Devleti, Seyahatnameler, Edebiyat ve toplum