SONSUZLUK ÖZLEMİ VE İLANİHAYE ANILMA ARZUSUNUN BİR TEZAHÜRÜ OLARAK TOPKAPI SARAYI KİLER ODASI KÜTÜPHANESİ PARA VAKFI

Authors : Ahmet Cihan

Pages : 1201-1261

Doi:10.47136/asbuhfd.1600615

View : 34 | Download : 46

Publication Date : 2025-01-03

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu incelemede, Topkapı Sarayı’nda faaliyet gösteren Kiler Odası Kütüphanesi Para Vakfı’nın yaklaşık bir asra yakın bir dönemdeki gelişimi ele alınmaktadır. Araştırmada, ilk başta, para vakfının Osmanlı toplumunda zaman içinde ortaya çıkması, gelişmesi ve üstlenmiş olduğu rol ve fonksiyonlar üzerinde durulmaktadır. Öte yandan, 1740’lı yılların başında Kiler Odası Kütüphanesi Para Vakfı’nın nasıl ortaya çıkıp geliştiği, “askeri zümre” denilen Osmanlı toplumundaki görece ayrıcalıklı Saray çevresindeki farklı statüdeki şahısların sonradan yaptığı bağışlarla vakfın birikiminin nasıl büyüdüğü tartışılmaktadır. Yaklaşık 90 yıla tekabül eden, 1741-1832 yılları arasında, kamu tüzel kişiliğine sahip vakfın ana sermayesinin değişim dinamikleri ele alındığı gibi, siyasi iradenin yapmış olduğu müdahale de, çalışmada tartışma konusu yapılmıştır. 1740’lı yılların başında kurulan Kiler Odası Kütüphanesi Para Vakfı’nın sermayesine küçük birikimlerini bağışlayanlar ile vakfın sermayesini işleten mütevelliler, hem vakfın varlığını sürdürme konusunda olduğu kadar kapalı bir toplumda yaşayan insanlar arasında iletişim ve etkileşimin gelişmesinde önemli roller üstlenmişlerdir. Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasından sonra, vakfın ana sermayesinin piyasaya likidite arz etmekle görevli bir kamu kurumu olan Darphane tarafından işletildiği ve bu nedenle muayyen bir nema tutarını Enderun Kütüphanesine her yıl ödemeye devam ettiği 1880 yılına ait arşiv kayıtlarından anlaşılmaktadır.
Keywords : Osmanlı Toplumu, Askeri Zümre, Kütüphane, Kiler Odası, Kethüda, Mütevelli, Para Vakfı