Hâce Nevfidan Başkadınefendi ve Muhallefâtı

Authors : Evren GÖKÇE

Pages : 139-180

Doi:10.24186/vakanuvis.880412

View : 18 | Download : 12

Publication Date : 2021-03-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede Osmanlı saray kadınlarından birisi olan Hâce Nevfidan Başkadınefendi’nin hayatı ve hayır faaliyetleri hakkında kısaca bilgi verildikten sonra muhallefâtı incelenecektir. Reformcu padişah Sultan II. Mahmud’un eşlerinden biri olan Nevfidan Başkadınefendi beş çocuk doğurmuş, ancak bunlardan hiçbirisi yaşamamıştır. Bununla birlikte sarayda Başkadınefendi mevkisine yükselmiştir. Başkadınefendi sultan eşleri arasında ilk sırada gelene verilen unvan olup, Harem hiyerarşisinde Valide Sultan’dan sonra gelen mevkidir. Nevfidan Başkadınefendi kutsal toprakları ziyaret ederek Hâce unvanına sahip olmuştur. Hanedan ve harem kadınları arasında hacca giden fazla olmadığı için bu unvanla özdeşleşmiş ve sonraki hayatında bu unvanla anılmıştır. Hâce Nevfidan Başkadınefendi aynı zamanda Osmanlı hanedanının tanınmış ismi Âdile Sultan’ın manevî annesi olarak bilinmektedir. Çocuğu olmaması sebebiyle Sultan II. Mahmud Başkadınefendi’ye annesi olmayan kızı Âdile Sultan’ı teslim etmiştir. Başkadınefendi Âdile Sultan’ı büyütmüş ve yetiştirmiş, bir süre Âdile Sultan’a tahsis edilen sarayda birlikte yaşamışlardır. Âdile sultan manevî annesi ve yetiştiricisi Nevfidan Başkadınefendi’den ayrıldıktan sonra Başkadınefendi kendisine ait bir yere taşınmaya karar vermiştir. Bu nedenle Hazîne-i Hassa tarafından Beylerbeyi’nde bir sâhilhâne alınmış ve döşenmiştir. Ancak Başkadınefendi burada fazla yaşayamamış ve kısa süre sonra vefat etmiştir. Vefatından sonra sâhilhâne Hazine-i Hassa tarafından yapılan bazı döşeme masraflarını karşılaması şartıyla eski Serasker Rızâ Paşa’ya verilmiştir. Böylece sâhilhâne Rızâ Paşa’nın mülkü olmuştur. Başkadınefendi’nin sahilhânede bulunan muhallefâtı sayılmış ve resmi kayıtlara geçirilmiş, kısa bir süre sonra belirlenen bedel karşılığında Hazîne-i Hassa tarafından satılmıştır. Bu muhallefât kayıtları, Topkapı Sarayı Arşivi Defterleri’nde bulunmaktadır.
Keywords : Osmanlı İmparatorluğu, Saray, Harem, Başkadınefendi, Muhallefât, Topkapı Sarayı Arşivi