Bolşevik İhtilali`nin İran`daki Yansımaları

Authors : Kamuran KARABALIK

Pages : 661-688

Doi:10.24186/vakanuvis.928179

View : 16 | Download : 11

Publication Date : 2021-09-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Birinci Dünya Savaşı’nın sebep olduğu iktisadi yük, 1917’de Rusya’da iç karışlıklıların artmasına sebep oldu. Başlangıçta halk hareketleri olarak başlayan olaylar, Bolşeviklerle Menşeviklerin birlikte hareket etmesiyle büyük bir ihtilale dönüştü. İhtilalin yankıları XIX. yüzyıldan beri Rus baskısı altında olan İran’da sevinçle karşılansa da yeni kurulan Geçici Hükümetin savaş taraftarı olmasıyla bu sevinç kısa sürdü. Geçici Hükümet’in aksine savaş karşıtı olan Bolşevikler, Ekim 1917’de yeni bir darbeyle iktidarı ele geçirdiler. Bolşeviklerin amacı, `ilhak veya tazminatların” olmadığı, `demokratik` bir barışı sağlamak için savaşı sona erdirmekti. Bolşeviklerin talebi üzerine İttifak devletleri ile Rusya arasında 22 Aralık 1917’de barış görüşmeleri başladı. Görüşmeler sırasındaki önemli meselelerden biri de İran’dı. Ruslar, bu görüşmeler sırasında XIX. yüzyıldan beri İran üzerinde kurdukları siyasi, askeri ve ticari ayrıcalıklarından vazgeçeceklerini ve askerlerini İran’dan çekeceklerini açıkladılar. Taraflar arasındaki görüşmeler 3 Mart 1918 imzalanan Brest-Litovsk Antlaşması ile son buldu. Bu antlaşma ile Rusya’nın İran üzerindeki tahakkümü sona ererken, Rusya ve Osmanlı Devleti ordularını İran’dan geri çekeceklerdi. Fakat Rus askerlerinin çekilmesi üzerine İran’da ortaya çıkan otorite boşluğunu doldurmak isteyen İngilizler, Ermeniler ve Nasturiler hareket geçtiler. Bu durum bölgedeki karmaşayı daha da arttırdı. Bu çalışmanın amacı, XIX. yüzyıldan beri başlayan ve Birinci Dünya Savaşı sırasında daha da artan İran üzerindeki Rus tahakkümünün Bolşevik İhtilali ile nasıl sona erdiğini kaynaklar ışığında incelemektir.
Keywords : Ruslar, İran, Birinci Dünya Savaşı