Osmanlı Döneminde Ziraat Bankası’nın Tarım Dışı Uygulamaları

Authors : Şeyma DERECİ

Pages : 415-458

Doi:10.24186/vakanuvis.1201072

View : 22 | Download : 7

Publication Date : 2023-03-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Bir tür tarım sandığı olarak 1863 yılında kurulan Memleket Sandıkları ve ardından kurulan Menafi Sandıkları Ziraat Bankası’nın kuruluşuna esas teşkil etmişlerdir. Ziraat Bankası 1888 tarihinde kurulduğu zaman yerine geçtiği sandıkların aslî görevlerini, hukuk ve sorumluluklarını devralmıştır. Sandıkların sermayesinin büyük bir kısmının zirai üretim ve muhtaç çiftçiyi desteklemenin dışında sarf edilmesi ve yaşanan suistimallerden dolayı, tüm bunlara engel olmak üzere sandıkların yerini Ziraat Bankası almış ve kuruluş nizamnamesinde zirai faaliyetler dışında bir kimse veya girişime nakdî bir yardım yapılmayacağı kesin olarak vurgulanmıştır. Oysa daha sonraki uygulamalara bakıldığında sadece bir tarım bankası değil, bir devlet bankası gibi işlev gördüğü anlaşılmaktadır. Yani 1916 yılı kanunu ile bankanın tarım dışı alanlara el atmasının yasal zemini oluşturulduğu ve borçlu tanımının tarım dışı alanlara da genişletildiği döneme kadar, tarımı desteklemek dışında görevler de üstlenmiştir. Bayındırlık hizmetlerinin, eğitimin finansmanı, vergi tahsili vb. görevler üstlenerek devlet adına aracı bir kurum olmuş; devletin politik tavrına ve iktidarın önceliklerine göre de fonlarını sarf etmiştir.
Keywords : II Abdulhamid, Ziraat Bankası, Menafi Sandığı, Hicaz Demiryolu, Memleket Sandığı