Vakıf-Çiftlik İlişkisine Örnek: Ahi Çiftlikleri

Authors : Burcu Akbulut

Pages : 33-72

Doi:10.24186/vakanuvis.1536399

View : 70 | Download : 30

Publication Date : 2025-03-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı arazi sistemi içerisinde en alt tarımsal üretim birimini oluşturan çiftlikler Mirî arazi içerisinde yer almaktadır. Tımar sistemi bu çiftliklerin işleyişinde önemli bir paya sahiptir. Çiftliklerin zaman içerisinde geçirdiği evreler ve çiftlik tanımlamasının değişimi birçok tartışmayı da beraberinde getirmiştir. Klasik tanımlamada bir çift öküzün işleyebileceği en küçük arazi birimini oluşturan çiftlikler zamanla tımar sistemindeki değişimlerle miktar ve alan anlamında büyüyerek zirai işletme halini almışlardır. Ancak İnalcık ve Barkan’ın da üzerinde durduğu hatta örneklerini verdikleri gibi klasik dönemde de farklı tipte çiftlikler mevcuttur. Tek tip bir çiftlik oluşumu ve sistemdeki değişimlerin de bu oluşum üzerinden değerlendirildiği bir tanımlama muhakkak eksik bir tanımlama olacaktır. Bu çalışmada çiftlik konusundaki tartışmalar konumuzun kapsamı dışında bırakılmıştır. Çalışma XVI. yüzyılı kapsaması dolayısıyla klasik dönem olarak adlandırılan zaman aralığına odaklıdır. Batı Anadolu coğrafyasında yer alan Ahi çiftlikleri özelinde incelenen çiftliklerin, Osmanlı öncesinde dahi seçkin kesime tahsis edilen topraklar şeklinde mevcut oldukları ortaya çıkmıştır. Tahrir zamanı kayda geçen çiftliklerin daha çok vakıflara ait çiftlikleri kapsadığı görülür. Ahilere tahsis edilen vakıfların gelirleri arasında çok sayıda çiftlik dikkat çeker. Bu bağlamda, finansal kaynakları, vakıf sistemi içerisindeki işlevleriyle, XVI. yüzyıl Batı Anadolusunda sayısı 60’ı bulan Ahi çiftliklerinin tahrir defterleri aracılığıyla incelenmesinin vakıf-çiftlik ilişkisine katkı sağlayacağı umulur.
Keywords : Çiftlik, Vakıf, Ahi, Batı Anadolu, Tahrir defteri