Osmanlıdan Günümüze Üsküp Rufai Tekkesi ve Etrafında Gelişen Halk Kültürü Unsurları

Authors : Selçuk Kürşad Koca

Pages : 664-701

Doi:10.24186/vakanuvis.1640140

View : 23 | Download : 21

Publication Date : 2025-03-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makale, K. Makedonya’daki tekkelerin genel olarak tarihi ve kültürel rolünü, özelde ise Üsküp Rufai Tekkesi’nin toplum açısından önemini incelemektedir. Çalışmanın amacı, Üsküp Rufai Tekkesi etrafında şekillenen maddi ve manevi kültürel unsurları kayıt altına almak ve bu tekkenin Osmanlı döneminden günümüze kadar süregelen etkilerini ortaya koymaktır. Araştırma, metin merkezli yöntemlerin yanı sıra sahada yapılan gözlem ve görüşmelerden elde edilen verilerin yorumlanmasına dayanmaktadır. Balkan Türkleri arasında tekkeler, tarih boyunca dini ve kültürel kimliğin korunmasında ve toplumsal dayanışmanın pekiştirilmesinde önemli roller üstlenmiştir. Osmanlı döneminde Bektaşi, Nakşibendi, Rufai ve Halveti gibi tasavvuf yollarına mensup tarikatlar, Makedonya’da kurdukları tekkelerle İslam’ın yayılmasında ve kültürel kimliğin şekillenmesinde etkili olmuştur. Tekkeler, sadece ibadet mekânları olarak değil, aynı zamanda eğitim, sanat, kültür ve sosyal dayanışma merkezleri olarak da toplumları etkilemiş, Balkanların Türkleşmesi ve İslamlaşmasında önemli birer araç olarak görev yapmıştır. Üsküp’teki Rufai Tekkesi, 1818 yılında Şeyh Mehmet bin İsmail Efendi tarafından kurulmuş ve o tarihten günümüze kadar manevi eğitim merkezi olarak faaliyet göstermiştir. Kurucusundan günümüze kadar geçen süreçte postnişinlik makamı, tarikatın gelenekleri doğrultusunda nesilden nesile aktarılmıştır. Tekke, sadece dini bir merkez olmanın ötesinde, Üsküp’te kültürel ve sosyal dayanışmanın merkezi haline gelmiş; şiir, edebiyat ve sanatla iç içe bir edebi muhit oluşturmuştur. Osmanlı sonrası dönemde, Yugoslavya yönetimi altında baskı görmesine rağmen Üsküp Rufai Tekkesi, yerel halkın manevi gücü ve bağlılığı sayesinde varlığını korumuştur. Günümüzde de Makedonya’daki Müslüman topluluklar için önemli bir dini ve kültürel miras olarak kabul edilmekte, Balkanlar’da Osmanlı’dan devralınan tasavvuf geleneğinin canlı bir sembolü olarak işlevini sürdürmektedir. Makalede ayrıca, Rufai Tekkesi etrafında şekillenen halk kültürü unsurları ve toplumsal ritüeller gibi kültürel ögeler detaylı şekilde analiz edilmiştir. Tekkenin tarihsel gelişimi, onarım süreçleri ve günümüzdeki işlevleri incelenerek, Üsküp Rufai Tekkesi’nin kültürel kimliğin korunmasındaki rolü ve Balkanlardaki tasavvuf geleneğinin sürdürücüsü olarak önemi vurgulanmaktadır.
Keywords : Rifâî Tekkesi, Üsküp, Tasavvuf Geleneği, Kültürel Kimlik, Osmanlı Mirası