Kûfe Nahiv Ekolünde Bir Öncü: Muâz el-Herrâ ve İlmî Kişiliği

Authors : Cengiz Parlak

Pages : 90-108

Doi:10.54893/vanid.1535775

View : 59 | Download : 89

Publication Date : 2024-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Kûfe şehri İslâm’ın erken dönemlerinden itibaren dinî ilimlerle iştigal edip bu ilimleri geliştirmesiyle ön plana çıkmış bir şehirdir. Bu ilimler ilk başlarda dinî ilimler ile sınırlıyken İslâm coğrafyasının genişlemesi sonucu giderek çeşitlenmeye başlamıştır. Zira Arapların Bizans ve Sasani imparatorluklarıyla karşılaşması sadece mücadeleyi doğurmamış, onların kültürleriyle tanışmalarını da sağlamıştır. Bu temas sonucu İslâm dünyasındaki ilim havzası farklı kültürlerdeki ilimlerle dolmaya başlamıştır. Bu coğrafî genişlemenin olumlu tarafları olduğu gibi olumsuz yönleri de olmuştur. Bu olumsuz yönlerden biri de fethedilen topraklardaki yabancı halklarla karışan Arapların dillerinin bozulması ve bu bozulmanın Kur’ân okuyuşuna da sirayet etmesidir. Bu olumsuz duruma karşı Basra şehrinde nahiv ilmi ile ilgili çalışmalar ortaya çıkmış ve bu çalışmalar bir asır sonra Kûfe şehrinde görülmüştür. Kûfe şehrinde de ilgi gören nahiv ilmi ile ilgili Kûfeli nahivcilerin yoğun ve yenilikçi çalışmaları sonucunda Kûfe nahiv ekolü teşekkül etmiştir. Kûfe nahvinin ekolleşmesinde en büyük rolü Kisâî ve öğrencisi Ferrâ oynamıştır. Kisâî ve Ferrâ’dan önce de Kûfe’de nahiv çalışmaları ve dersleri olsa da bu çabalar ekolleşmeyi sağlayacak veya Basra nahiv ekolüyle rekabet edecek düzeyde olmamıştır. Bu dönemde ön plana çıkan isimlerden biri de Muâz el-Herrâ’dır. Hayatı hakkında fazla malumat olmayan Muâz el-Herrâ; nahiv, sarf, dil, tefsir, hadis, kıraat ve şiir gibi ilim dallarıyla ilgilenmiştir. Ayrıca Muâz el-Herrâ, Kûfe nahvinin erken dönemlerinde nahivle iştigal edip dersler vermesi ve Kûfe nahvinin ekolleşmesini sağlayan Kisâî ve Ferrâ gibi âlimlere hocalık yapması bakımından Kûfe’nin nahiv tarihinde göze çarpan önemli şahsiyetlerden biri olmuştur. Bu çalışmada ülkemizde kendisiyle ilgili müstakil bir çalışmaya rastlamadığımız Muâz el-Herrâ’nın hayatı, kaynaklara yansıdığı kadarıyla ilmî kişiliği ve görüşleri hakkında malumat sunulmuş ve sarf ilminin kurucusu olup olmadığı konusu irdelenmiştir.
Keywords : Arap Dili ve Belagatı, Nahiv, Sarf, Küfe Nahiv Ekolü, Muâz el-Herrâ