Karacı / Karaçı Kelimesi Üzerine İnceleme

Authors : Veysi Sevinçli, Hami Akman

Pages : 16-26

Doi:10.55089/yyuvasad.1384574

View : 84 | Download : 64

Publication Date : 2023-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkçede, dile kelime kazandırmanın bazı yoları vardır. Bunlar; kelime türetme, birleştirme, örnekseme, kalıplaşma gibi yöntemlerdir. Bunlar arasında en fazla başvurulan yöntem yapım eklerinin isim ve fiillerin kök veya gövdelerine eklenmesi ile kelime türetme yöntemidir. İşte bu tarife uygun olan örneklerden birisi bugün için ölçünlü dilde genellikle kullanılmayan, kullanımı bazı ağızlarla sınırlı kalan, "yağmacı, haydut, eşkıya, dilenci, şaki” gibi anlamlar içeren "karacı / karaçı” kelimesidir. "Karacı / karacı”, tespitlerimize göre ilk kez Kutadgu Bilig’de "ḳaraḳçı” şeklinde kullanılmıştır. Kelime özellikle Çağatay Türkçesinde kullanım sahasını oldukça genişletmiştir. Bugün Türkçenin bazı ağızlarında kelime yukarıda belirtilen şekil ve anlamlarını korumakla beraber "ġaraçı, garaçı, ġaraçi,ḳaraçi” şekillerinde ve "çingene, kara çalan” gibi anlamlarda da kullanılmaktadır. Kelimenin etimolojisine dair bazı araştırmacılar tarafından çeşitli görüşler öne sürülmüş olmakla birlikte; S.G. Clauson bunu kara "sıradan halk, insanlar” kelimesine bağlamaktadır. Burhan Paçacıoğlu, *karmak fiiline, Tuncer Gülensoy, karamak, İbrahim Taş, *karamak "yağmalamak” Talat Tekin ise *kar- / *kara- "yağmalamak; almak, ganimet bilmek, gasp etmek” fiillerine bağlayarak çeşitli anlamlar yüklemişlerdir. Bu görüşler ışığında çeşitli kaynaklara dayanılarak bu çalışmada, öncelikle kelimeye getirilen yapım eklerinin özellikleri ile birlikte "karacı / karaçı” kelimesinin tarihî eserlerdeki kullanımı ve etimolojisi üzerinde durulacaktır. Daha sonra araştırmacıların görüşleri de göz önünde bulundurularak kelimenin yapımı ve anlamına dair açıklık getirilecektir.
Keywords : Türkçe, yapım ekleri, karacı karaçı, Kutadgu Bilig, Çağatay Türkçesi