MUTEZİLE ÂLİMİ KÂ’BÎ’NİN KELÂMCILIĞI VE TEVHÎD KONUSUNDAKİ GÖRÜŞLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Authors : Fikret SOYAL

Pages : 57-84

View : 17 | Download : 8

Publication Date : 2019-06-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Mu‘tezile’nin Bağdat ekolüne mensup bir kelâm bilgini olan Kâ‘bî, Basra ve Bağdat gibi ilim merkezlerinde bulunduktan sonra bir süre Horasan’da yaşamıştır. Mu‘tezile içinde reislik derecesine ulaşan Kâ‘bî, bir misyon gereği Horasan’a gitmiş ve bölgede Mu‘tezilî görüşlerin yayılmasını sağlamıştır. Bu yüzden özelde Ka‘bî’nin, genelde Mu‘tezile’nin kelâmî görüşleri İmam Mâtürîdî tarafından eleştiriye tabi tutulmuştur. Öte yandan Kâ‘bî’nin kaleme aldığı birçok eser arasından en önemlisi olan Kitâbu’l-maḳālât, Eş‘arî’nin Maḳālât’ının da kaynakları arasında yer almıştır. Esasında müstakil bir eser olan, fakat daha sonra Ka‘bî tarafından Kitâbu’l-maḳālât’ın beşinci bölümü yapılan ‘Uyûnü’l-mesâʾil ve’l-cevâbât isimli eseri, kelâmî polemiklere yer verdiği önemli bir eseridir. Ağırlıklı olarak varlık konusunu ele alan bu eser, bilgi ve sıfat konularını da ihtiva etmektedir Burada Kâ‘bî, sıfat anlayışının çerçevesini ortaya koyarak tevhîd algısını ve bununla ilgili delilleri açıklamaktadır. Bu makalede genel olarak Kâ‘bî’nin kelâmî yöntemi, temel görüşleri ve Mu‘tezile içindeki rolü ele alınmış, özelde ise tevhîd ilkesi hakkındaki düşünceleri ‘Uyûnü’l-mesâʾilve’l-cevâbât adlı eseri üzerinden değerlendirilmiştir.
Keywords : Kelâm, Mutezile, Kâbî, Mâtürîdî, Tevhîd, Uyûnül mesâil