Viral Reklamlar ve Dijital Emek Sömürüsü: Kapitalist Dijital Ekonomiye Eleştirel Bir Bakış

Authors : Yıldız Kol, Ahmet Eskicumalı

Pages : 121-140

Doi:10.17828/yalovasosbil.1656054

View : 27 | Download : 27

Publication Date : 2025-04-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma, dijital emek sömürüsünü viral reklamlar bağlamında ekonomi politik bir perspektifle ele almakta ve dijital kapitalizmin temel sömürü mekanizmalarını baskı, el koyma ve yabancılaşma ekseninde eleştirel bir tartışma yaklaşımıyla incelemektedir. Christian Fuchs’un dijital emek kuramına dayanan araştırma, viral reklamların kullanıcıları farkında olmadan dijital kapitalist sisteme nasıl entegre ettiğini ve onların ücretsiz emeklerini metalaştırarak ekonomik değer üretimine nasıl dahil ettiğini tartışmaktadır. Literatüre dayalı bu araştırmada, kapitalist dijital ekonomi içerisinde kullanıcı emeğinin metalaştırılma ve sömürülme süreçleri irdelenmektedir. Zira dijital platformlar, “ücretsiz” hizmet sunma vaadiyle kullanıcıları üretken birer emek kaynağına dönüştürmekte ve viral reklam stratejileri aracılığıyla bu sömürüyü derinleştirmektedir. Kullanıcılar, “duygusal manipülasyon, hipergerçeklik ve gönüllü katılım illüzyonu” gibi stratejilerle “üretüketici” (prosumer) konumuna indirgenmekte; dikkat, zaman ve duyguları metalaştırılarak ekonomik değere dönüştürülmektedir. Ancak, kullanıcılar içerikleri paylaşarak reklamların dolaşımına katkıda bulunurken kendi emekleri üzerindeki kontrolü kaybetmekte ve dijital kapitalizmin yeniden üretimine aracılık etmektedir. Bu çalışma, viral reklamların yalnızca bir pazarlama stratejisi olmadığını, aksine kullanıcı emeğinin sistematik biçimde sömürüldüğü bir ekonomik modelin temel unsurlarından biri olduğunu ortaya koymaktadır. Dijital emek sömürüsüne dair eleştirel bir farkındalık yaratmayı amaçlayan araştırma, medya etiği, kullanıcı özerkliği ve ekonomik eşitsizlikler açısından viral reklamların yol açtığı yapısal sorunları analiz ederek literatüre özgün bir katkı sunmaktadır.
Keywords : Emek, Dijital Emek, Dijital Emek Sömürüsü, Dijital Ekonomi, Viral Reklam