EDVAR KİTAPLARINDA “NEVBET-İ MÜRETTEB”: METİNLERARASI BİR YAKLAŞIM

Authors : Ali İhsan ALEMLİ, Nilgün DOĞRUSÖZ DİŞİAÇIK

Pages : 26-45

Doi:10.51576/ymd.1121074

View : 17 | Download : 11

Publication Date : 2022-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Nevbet-i müretteb, yüzlerce yıllık bir dönüşüm serüveni geçirmiş dört ya da beş bölümden oluşan döngüsel bir müzik türüdür. Yaklaşık 8. yüzyılda Bağdat’ta nuba ile başlayan ve farklı coğrafyalardaki değişmelerle farklı isimlerle günümüze kadar gelen nevbet-i müretteb; tarihsel perspektiften bakıldığında dört evrede değerlendirilebilir: Birinci evrede nuba ile ortaya çıkan bu döngüsel müzik türü, ikinci evrede çeşitli göç ve kültürlerarası etkileşimler neticesinde Kuzey Afrika’da al-ma’luf, al-âla, nawba, gibi isimlerle varlığını sürdürmüş; üçüncü evrede Anadolu, İran ve Azerbaycan’da nevbet-i müretteb ismiyle müzik çevrelerinde yüksek itibarlı bir dönem geçirmiştir. Aynı evrenin sonları olarak değerlendirdiğimiz zamanda İran’da destgâh, Azerbaycan’da mugam olarak yayılmasını sürdüren bu tür dördüncü evrede; Suriye ve Mısır’da waslah, Özbekistan ve Tacikistan’da şaşmakom olarak varlık gösterir. Bu çalışmanın amacı, uzun bir dönem müzik çevrelerinde hayli ilgi gören nevbet-i mürettebin özellikle 15. yüzyıl edvar kitaplarındaki açıklamalarını metinlerarasılık bağlamında incelemektir. Çalışmamızda Seyyid Şerif Cürcâni, Abdülkadir Merâgi, Benâi, Yusuf Kırşehrî, Hızır bin Abdullah, Alişah bin Hacıbüke, Seydî ve Necmeddin Kevkebî’nin eserlerindeki nevbet-i müretteb açıklamalarının birbirleriyle olan ilişkileri metinlerarasılık yaklaşımıyla irdelenmiştir. Bu çalışmanın sonunda nevbet-i mürettebin farklı kaynaklardaki tariflerinin birbirleriyle metinlerarasılık temelinde benzerlikler gösterdiği görülmüştür.
Keywords : 15 yüzyıl müzik teorisi, edvar kitapları, metinlerarasılık, nevbet i müretteb, nevbet i müretteb