Uluslararası Hukukta Karışmama İlkesi Bağlamında Ajax Operasyonu

Authors : Orçun MUTLU

Pages : 57-69

View : 14 | Download : 10

Publication Date : 2020-11-22

Article Type : Research Paper

Abstract :1953 yılında ABD ve Britanya tarafından planlanan ve gerçekleştirilen Ajax Operasyonu, İran Başbakanı Musaddık’ı yönetimden uzaklaştırmıştır. Uluslararası hukukun düzenleyici prensiplerinden biri sayılan “karışmama ilkesi” doğrultusunda bu müdahale, çalışmanın ana konusunu oluşturmaktır. Araştırmanın amacı ise Ajax Operasyonu sonucunda İran politikasında nasıl bir değişimin meydana geldiğini ortaya koymak ve bu etkinin uluslararası hukukun buyruk kurallarından biri olan karışmama ilkesi çerçevesinde ne anlama geldiğini açıklamaktır. Bu amaçla karışmama ilkesi ile ilgili hukuksal arka plan ilk bölümde sağlanmış, bu temel üzerinde ise Ajax Operasyonu incelenmiştir. Yapılan birincil ve ikincil kaynak taraması neticesinde, ABD ve Britanya’nın bu operasyonda İran’ın iç işlerine önemli derecede müdahil olduğu, istihbarat birimleri aracığıyla birçok bağlantı kurmuş olduğu ve meşru rejimi değiştirdiği tespit edilmiştir. Önemli derecede kaynağın harcanmış olduğu ve sistematik bir destabilizasyon/istikrarsızlaşma programının uygulandığı sürecin sonunda bu çalışmada karışmama ilkesinin istisnaları sayılabilecek durumlar da dahil olmak üzere operasyonun herhangi bir meşrulaştırıcı dayanağa sahip olmadığı iddia edilecektir. Dolayısıyla Ajax Operasyonu’nun hem karışmama ilkesine hem de kuvvet kullanma ve tehdidi yasağına aykırı bir eylem olarak icra edildiğinin altı çizilecektir
Keywords : Karışmama İlkesi, Ajax Operasyonu, Darbe, Musaddık, İran, ABD, Britanya, Petrol, Millileştirme