İran Dış Politikasında Lider’in Etkisi: İran Nükleer Krizi

Authors : Fuat AKSU, Hazar VURAL JANE

Pages : 21-47

Doi:10.24013/jomelips.571044

View : 20 | Download : 9

Publication Date : 2019-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Modern İran tarihinde önemli bir dönüm noktası olan 1979 Devrimi, Şah M. Rıza Pehlevi Dönemi’nde uygulanan merkeziyetçi katı politikaların sonucu olarak kabul edilmektedir. Söz konusu dönemdeki reformlar halkın çeşitli kesimlerinde rahatsızlığa sebep olmuştur. Çoğulcu anti-monarşik halk hareketi olarak başlayan süreç daha sonra İslam Devrimi’ne evrilmiştir. İslam Devrimi monarşiyi yıkmış fakat dini liderin merkezde olduğu teokratik bir rejimi beraberinde getirmiştir.  İran İslam Cumhuriyeti ilan edildikten sonra Ayetullah Humeyni, Ulemanın karar alma mekanizmalarında yer aldığı yeni anayasayı hayata geçirmiştir. Bu bağlamda, çalışmamızda öncelikle Devrim’e giden süreçte yaşanan önemli gelişmeler ele alınacaktır. İkinci bölümde, Velayeti Fakih kavramı, İran İslam Cumhuriyeti’ndeki kurumlar, karar alma mekanizmaları ve Lider’in sistemdeki yeri anlatılacaktır. Son kısımda ise nükleer krizin tarihsel seyri ve nükleer politikaların değişimi üzerinden dört Cumhurbaşkanı ile çalışmış, asıl karar birimi olan Lider Ali Hamenei’nin etkisi ortaya konulacaktır. Ayetullah Hamenei nükleer kriz süresince farklı siyasal eğilimleri olan Cumhurbaşkanları ile çalışsa da, İran için genel siyasi karar çerçevesini çizerken en pragmatist olanı tercih etmekte ve dönemin getirdiği iç ve dış baskılar sonucunda karar almaktadır. Bu noktada, Liderlik özellikleri açısından Hamenei için devrimin bireyi olduğu göz ardı edilmeden, hem uhrevi hem de dünyevi alanla da yakından ilgili bir karar birimi olduğu savunulacaktır.
Keywords : Lider, İran Dış Politikası, Karar Alma, Ulema