İslâm Eğitim Geleneğinde Ücretsiz Öğrenimin Kökleri Üzerine Bir Değerlendirme

Authors : Murat ÇELİK, Mehmet TUĞRUL

Pages : 119-128

Doi:10.2399/yod.23.1198807

View : 108 | Download : 86

Publication Date : 2023-06-05

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmanın ana konusunu Müslümanların tasarladığı eğitiminin ekonomik kökleri oluşturmaktadır. Bilginin nesilden nesile aktarılması önemli toplumsal görevlerden ve temel sorumluluklardan biri olarak kabul edilmiş, Müslümanlar bulundukları hemen hemen bütün coğrafyalarda eğitimi bir hayır kurumu olarak planlamışlardır. Eğitimin zorunlu bir görev şeklinde kabulü kuşkusuz teşkilatlanma ile finansmanın da bu çerçevede teşekkül etmesine yol açmıştır. Bu bakımdan eğitimin ücretsiz oluşu hem dini gerekçeler hem de uygulamalarla eğitimin temelinde yer almıştır. Böylece ilk Müslümanlardan Selçuklu ve Osmanlılara kadar ulaşan uygulamalarla ücretsiz oluşuyla eğitim hayır vasfını sürdürmüştür. Bu çalışmada Müslüman geleneğinin temelini oluşturan ücretsiz öğretimin köklerinde yatan Kur’an-ı Kerim’in emirleri ile Hz. Muhammed’in uygulamalarının olduğu gösterilmektedir. Bahsi edilen temelin Müslümanların ilk devletlerinde nasıl şekillendirildiği ele alınmış, çalışmanın gerekçelendirilmesi için de ilk dönem siyer ve hadis külliyatlarından yararlanılmıştır. Diğer yandan konuya ilişkin ikincil kaynaklardan da faydalanılmış, yapılan araştırmada Müslümanların tesis ettiği öğrenim geleneklerinin ücretsiz oluşları, bunun da Kur’an-ı Kerim ile Hz. Muhammed’in uygulamalarından kaynaklandığı sonucuna varılmıştır. Bu durum kendini sonraki devletlerde yaygın bir biçimde göstermiş, Selçuklular ile Osmanlılardaki ücretsiz öğrenim bugüne değin sürdürülmüştür.
Keywords : islam tarihi, kuran ı kerim, osmanlılar, sünnet, ücretsiz öğrenim, vakıf