İslam Hukukunda Kitābet (Mükātebe) Akdi ve Osmanlı Tatbikatı

Authors : Fatma Kuru

Pages : 407-440

Doi:10.33227/auifd.1297359

View : 242 | Download : 159

Publication Date : 2023-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Kitābet (mükātebe) akdi, İslam hukukunun kabul ettiği köle azat usullerinden biridir. Bu akitle köle, mal veya menfaat olabilen bir bedeli efendisine ödemeyi borçlanmakta, bedeli ödediği takdirde hürriyetine kavuşmaktadır. Bedel ödenene kadar köle kalmaya devam etmektedir. Ancak bazı hususlarda hür ahkamına tabi olmaktadır. Nitekim kazancı üzerinde mülkiyet sahibi olmakta, bazı tasarrufları yapmaya ehil hale gelmektedir. Bedeli ödeyemediği takdirde kölelik ahkamına geri dönmektedir. Bu aradaki statüsü mükāteb köle olarak isimlendirilmektedir. Mükātebin hürriyetine giden yollar mümkün mertebe açılmaya çalışılmıştır. Nitekim zekat ve sadaka yoluyla mükātebe yardım yapılması teşvik edilmiş, kitābet akdinin sıhhatine halel getirebilecek hususlarda müsamahakâr bir tavır takınılmıştır. En nihayetinde kitābet akdi gerek İslam’ın ilk devirlerinde gerek daha sonraki devirlerde kendine genişçe bir tatbikat sahası bulmuştur. Bu sahalardan biri de Osmanlı Devleti olmuştur. Bu makalede kitābet akdinin teorik altyapısı Ḥanefī mezhebi ağırlıklı olarak ortaya konulmuş, devamında bunun tezahürü olan Osmanlı tatbikatına yer verilmiştir. Hususiyet arz eden hususlar izah edilmiştir. Mezheplerin teşekkülünden önceki devirlere ait misallere de yer verilmiştir. Konu bütünlüğünü sağlamak için teori ve pratik bir arada ele alınmıştır.
Keywords : Kölelik, Hürriyet, ʿItḳ, Azat, Kitābet, Mükāteb, Kitābete Kesmek, Osmanlı Devleti