ON SEKİZİNCİ YÜZYIL MAKAM TARİFLERİNDE NİM PERDELER

Authors : Mehmet Alişan Budak

Pages : 140-151

Doi:10.31722/ejmd.1322899

View : 138 | Download : 95

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Makam müziği teori tarihinde on sekizinci yüzyıl, Kantemir ile başlayıp Abdulbaki Nasır Dede tarafından farklı bir düzleme taşınan ve seyir odaklı makam tarifleri tercih edilen bir dönemi temsil etmektedir. Kantemir ile kurumsallaşan ‘tam perde’ ve ‘nim perde’ şeklindeki perde sınıflandırması; dönemin teorik yaklaşımının, ses malzemesini temelde ikiye böldüğüne işaret eder. Tam perdeler konusunda mutabakat sağlanmıştır, bununla birlikte ezgisel seyir içerisinde bu perdelerin hareket ettiklerine dair herhangi bir bilgi mevcut değildir. Diğer yandan ‘nim perdeler’ başlığı altındaki perdelerin hareketli olabildikleri belirtilirken; bu perdelerin nicelik, nitelik ve isimlendirme bakımından her kaynakta farklı bir yoruma tabi tutuldukları gözlemlenmektedir. Dahası Ali Ufkî ve Kantemir’in nota derlemelerinden görüldüğü kadarıyla, on yedinci yüzyıldan günümüze doğru gelindikçe nim perdelerin kullanım çeşitliliğinde ve makamsal geçki sıklığında belirgin bir artış söz konusudur. Bu durum, nim perdelerin süreç içerisinde makamsal ezgi üretiminin çeşitliliğini sağlamak adına fonksiyonel görev üstlendiklerinin somut bir göstergesidir. Bu çalışmada Kantemir, Nayi Osman Dede, Halaçoğlu, Marmarinos, Tanburi Artin, Kemani Hızır Ağa ve Abdülbaki Nasır Dede gibi on sekizinci yüzyıl teorisyenlerinin eserlerindeki nim perdelere ve bu perdelerin makam tarifleri içerisindeki kullanımlarına odaklanılmıştır. Tam perde aralarındaki ‘nim perde’ bölgelerinden edilen veriler birbirleriyle ilişkilendirilerek ele alınmıştır. Neticede nim perdeler vasıtasıyla dönem kaynaklarından günümüze gelinirken ‘sırf makamlar’ da konuya dahil ederek belirli çıkarımlarda bulunulmuştur.
Keywords : Müzik teorisi, sırf makamlar, nim perde, tam perde