AHMET MİTHAT EFENDİ’NİN MÜŞAHEDAT’INDA İKTİSADÎ İLİŞKİLER VE GİRİŞİMCİ RUH

Authors : Zöhre Ekinci

Pages : 36-45

Doi:10.51540/ijof.1351578

View : 69 | Download : 72

Publication Date : 2023-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Ekonomi, yaşamın her alanına hükmeden dinamik bir yapıya sahiptir ve insan yaşamını, doğrudan etkiler. İnsanlığın bütün maddi ve manevi birikimin gerisindeki temel güdüleyicinin ekonomiye bakan yönü, ağırlık noktasını oluşturur. Bütün kültürlerde varlık gösteren ekonomi merkezli yaşamın izleri, güzel sanat dallarına da yansır. Bazı edebi eserler, özellikle roman türü, yazıldıkları dönemi resmettiklerinden, sanatçının kadrajında görülmeleri ölçüsünde insanı ekonomik ilişkiler ağı içinde yansıtmaktadır. Romanın kimi yönleriyle, en küçük detaylardan büyük hareketliliklere kadar toplumların ekonomik davranışlarının güçlü bir yansıtıcısı olduğu, sadece bu niteliğinden ötürü birçok disiplinin merkezi ilgisi içinde yer aldığı söylenebilir. Toplumsal olguların farklı boyutlarıyla ilgilenen romanların çokluğundan dolayı edebiyat alanında da diğer disiplinlerin merceğinden incelemeler yapılması, günümüzün sorunlarının fazla iç içe oluşu nedeniyle kaçınılmazdır. Günümüzün karmaşıklaşan toplumsal dinamikleri, romanların her zaman insani ve beşeri bilimlerin ilgi kümesinde görünmesini kaçınılmaz kılar. Türk romanının başlangıcından itibaren, sonradan İttihat ve Terakki’nin ‘milli burjuvazi’ oluşturma programının da bir yansıması denebilecek iktisadi girişim fikrini işlendiği gözlenmektedir. Ahmet Mithat Efendi, 19. yüzyıl romantiklerinin de etkisiyle roman kişilerini, yüzyılın ‘çalışma fikri’ni yansıtacak küçük çaplı iktisadi teşebbüsler içinde model olarak gösterir. Yazarın iktisadi gelişim düşüncesinin yansıdığı eserlerinden biri olan Müşahedat, üretim fikrini önemser. Bu makale, yazarın anılan eserine yansıyan, iktisadi girişimcilik fikrini dönemin ruhu içinde çözümlemeyi amaçlamaktadır.
Keywords : Türk romanı, Ahmet Mithat Efendi, Müşahedat, edebiyat ve iktisat iktisadi girişim, milli burjuvazi