SÛRETTEN SÎRETE: AYETULLAH BEY’İN İLM-İ KIYÂFET ADLI MENSUR ESERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Authors : Rumeysa Nur Ertaş

Pages : 158-179

Doi:10.51540/ijof.1576563

View : 105 | Download : 159

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Klasik Türk edebiyatında kıyafetnameler, insan bedeninin dış özelliklerinden yola çıkarak ruhsal ve ahlakî nitelikleri hakkında yorumlar yapmayı amaçlayan eserlerdir. Kıyafetnamelerde, hem Doğu hem de Batı’dan beslenen bir sentezle yalnızca bireyin değil, toplumun estetik ve ahlakî değerleri hakkında önemli ipuçları verildiği bilinmektedir. Osmanlı kültüründe de önemli bir yer tutan bu eserler, insanın fiziksel özelliklerinin iç dünyasıyla bağlantılı olduğuna dair bir bakış açısını temsil eder. Özellikle dönemin sosyal ve kültürel normlarıyla şekillenen kıyafetnameler, klasik Türk edebiyatında insan ruhunu bedensel özellikler üzerinden çözümleyen zengin bir literatür sunmaktadır. Bu literatüre katkı sağlayanlardan birisi de Ayetullah Bey’in “İlm-i Kıyâfet” olarak adlandırdığı eseridir. Ayetullah Bey, bu bilim dalını, insan ruhunun çeşitli davranışlar ve görünüşler aracılığıyla nasıl tezahür ettiğinin incelendiği bir alan olarak tanımlar. Eserde beden dili, hem fiziksel hem de ruhsal etkileriyle ele alınır. Klasik ve modern düşüncenin harmanlandığı bu eserde, varlıkların fiziksel yapılarının ruhun işaretlerini taşıdığı ve bu sebeple bedenin analizinin ruhu anlamanın bir yolu olduğu kabul edilir. Ayetullah Bey, bedeni üç ana unsura ayırarak insan türlerini ve milletlerin fiziksel özelliklerini tanımlanmakta, iklim ve coğrafyanın insanlar üzerindeki etkilerini tartışmaktadır. Ayrıca müellifin yaşadığı dönemde, Doğu felsefesi kadar Batı felsefesinin de etkili olduğu ve bu etkilerin eserin incelenmesinde belirgin bir rol oynadığı gözlemlenmiştir.
Keywords : Ayetullah Bey, Kıyafetname, Kevn ü fesad, Ruh, Ahlak