GELENEKSEL KONUT MİMARİSİNDE İSKOÇYA KARA EVLERİ

Authors : Ahmet Uzun, Uğur Özcan

Pages : 101-122

View : 199 | Download : 78

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :İskoçya\\\'nın adalar topluluğu, dünya genelindeki pek çok toplumda olduğu gibi, tarih boyunca barınma ihtiyacını kapalı mekanlarla, yani konutlarla karşılamıştır. Bu bağlamda, Hebridler, İskoçya’nın batı kıyılarında zengin kültürel, tarihi ve iklimsel özelliklere sahip bir adalar topluluğu olarak öne çıkmaktadır. Hebrid Adaları, binlerce yıl öncesine uzanan tarih, kültür ve geleneksel konut örnekleriyle doludur. İskoçya\\\'nın geleneksel konutlarına dair önemli bir örnek olan “kara evler”, genellikle basit ve dikdörtgen plan tipine sahiptir. Bu yapıların girişleri, doğrudan erişim sağlayan bir ambar ile birleştirilmiştir. Orta alanda oturma odası yer almakta olup, bu odanın bitişiğinde bir yatak odası bulunmaktadır. Bu plan tipine göre, kara evleri genellikle üç ana odadan oluşmaktadır; oturma odası ve ahır arasında yalnızca kısmi bir bölme mevcut olup, bu durum hayvanlar ile insanların aynı ortamı paylaşmasını zorunlu kılmaktadır. Günümüzde ise bu konutlar, daha çok müze ve turizm amaçlı kullanılmakta ve hayvanlara ayrılan alanlar evlerin dışında konumlandırılmaktadır. Kara evler, yerel halk tarafından geleneksel mimarinin tipik özelliklerinden biri olan yerel malzemeler kullanılarak inşa edilmiştir. Bu evlerin oturma odasının ortasında sürekli yanan bir turba ateşi bulunması, yapıların karakteristik unsurlarından biridir. 20. yüzyıl ortalarına kadar, bu evlerde ateşten çıkan dumanın dışarı tahliye edilmesini sağlamaya yönelik bir baca bulunmamaktaydı. Genellikle çatıda küçük bir delik bırakılarak veya sazın içine balık fıçısı yerleştirilerek dumanın dışarı atılması sağlanmaktaydı. Bu koşullar altında çim ve saz kaplı çatılar, ateşin yaydığı duman ve gazlarla kısa sürede kararır; bu durum, bu evlerin “kara evler” olarak adlandırılmasına katkıda bulunmuştur. “Kara ev” adının kökenine dair bir diğer teori ise, 1800’lerin sonlarında inşa edilmeye başlanan ve “beyaz evler” olarak adlandırılan yeni konutlarla yapılan karşılaştırmalar sonucunda “kara evler” adıyla anıldığı yönündedir. Dış Hebridler’deki Lewis Adası, kara evlerin en iyi örneklerinden biri olarak gösterilebilir. Dış Hebridler, diğer adıyla Batı Adaları, İskoçya’nın kuzey batısında yer almakta olup, bu tarihi ve kültürel mirasıyla dikkat çekmektedir. Bu bağlamda, Hebridler’in geleneksel konutları, sadece mimari açıdan değil, aynı zamanda sosyokültürel açıdan da önemli bir inceleme alanı sunmaktadır.
Keywords : Geleneksel konut, İskoçya, Hebridler, Lewis Adası, kara evler