Mekân, Kolektif Hafıza ve Yerinde Dönüşüm: Maddenin Halleri (2020)

Authors : Tuncer Mert Aydın

Pages : 145-163

Doi:10.56590/stdarticle.1517077

View : 80 | Download : 74

Publication Date : 2024-12-19

Article Type : Research Paper

Abstract :Giriş ve Çalışmanın Amacı: Bu çalışma, yerinde dönüşüm çalışmalarıyla tekrar inşa edilmesi uzun yıllardır kamuoyunu meşgul eden Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde çalışanların ve hastanede tedavi gören hastaların günlük hayatlarını konu alan Maddenin Halleri (Deniz Tortum, 2020) belgeselini merkez eksenine koymaktadır. Çalışmada ilk olarak, kolektif hafıza, mekânın üretimi ve yeni materyalizm kavramlarına değinilmiş; sinema anlatısındaki yeri ve etkisi kısaca ele alınmıştır. Daha sonra belgeselin anlatı yapısı; görüntü oluşturma teknikleri, görsel kompozisyonlar ve mekân/hafıza ilişkisi üzerinden tartışılmıştır. Araştırmanın temel meselesi, filmin çıkış noktasını da barındırdığı için mekânın hafızasına dair yönetmenin bakış açısıdır. Kavramsal/Kuramsal Çerçeve: Bu çalışmanın kavramsal/kuramsal çerçevesi Henri Lefebvre ve Maurice Halbwachs’ın mekân ve kolektif hafızaya dair teorileri üzerine kurulmuş, yeni materyalizm kuramları ile paralel şekilde ele alınmıştır. Öne sürülen kuramlar bağlantısında film üzerinden bir tartışma yürütülmüştür. Film hakkında farklı mecralarda araştırmalar bulunmaktadır fakat 6 Şubat 2023’te Türkiye’de meydana gelen depremler sonrasında olası İstanbul depremi tekrar tartışılmaya başlanmış, alınan bir dizi önlem ile filmin mekânı Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nin mevcudiyeti yeniden tartışma konusu hâline gelmiştir. Araştırma, öncül araştırmalara kıyasla, film üzerinden Cerrahpaşa ve yerinde dönüşüm meselelerine güncel bir bakış açısı getirmektedir. Yöntem: Bu çalışmada, interdisipliner bir yaklaşımla nitel yöntemler de temel alınarak bir söylem analizi yapılmıştır. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nin mekânsal dönüşümü ve kolektif hafıza bağlamında toplumsal bellekteki yeri incelenirken, arşiv taraması ve film üzerine yayımlanan eleştiriler değerlendirilmiştir. Filmin anlatısal ve görsel unsurları, ilgili kuramsal çerçeveye dayalı olarak analiz edilmiştir. Ayrıca, yönetmen Deniz Tortum ile 17 Mayıs 2023 tarihinde yarı-yapılandırılmış bir görüşme yapılmış, önceki röportajları da çalışmaya dâhil edilerek, filmdeki mekân-hafıza ilişkisi, yeni materyalizm ve politik temsiller bağlamında derinlemesine incelenmiştir. Bulgular: Çalışmada elde edilen bulgular, filmin, mekânın toplumsal hafızayla ilişkisi açısından sosyo-politik bir eleştiri içerdiğini göstermektedir. Ayrıca, yönetmenin sinemasının gözlemci rolü ve bu sayede ortaya çıkan deneyime dayalı sinema algısı, mekâna dair derinlemesine bir bakış sunmaktadır. Sonuç: Sonuç olarak Maddenin Halleri, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde yaşanan gündelik hayatı ele alırken, mekânın toplumsal bellekteki yerini ve bu yerin dinamiklerini anlamak için bir kaynak niteliğindedir. Yapılan analizler, belgeselin, toplumsal hafızanın ve mekânın sinemada temsili üzerine önemli bir çalışma olduğunu ortaya koymaktadır.
Keywords : Mekân, Kolektif hafıza, Yeni materyalizm, Kentsel dönüşüm, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Belgesel sinema, Maddenin Halleri