Bilimsel Araştırmalar Ne Kadar Bilimsel: Karıştırıcılar, Çarpıştırıcılar Ve Etki-Ölçüm Değiştiriciler

Authors : Osman HAYRAN

Pages : 166-177

Doi:10.34084/bshr.1020533

View : 21 | Download : 10

Publication Date : 2021-12-31

Article Type : Review Paper

Abstract :Bilimsel araştırmaların başlıca amacı gerçeği bulmak olduğu halde pek çok araştırma sonuçlarının bunu başaramadığı, bazen dikkatsizlik ve özensizlik bazen acelecilik çoğunlukla da yöntem bilgisi yetersizliği yüzünden gerçeğin çok uzağında kaldığı görülmektedir. Bilim ve teknolojideki tüm gelişmelere rağmen halen tıpta nedeni ve tedavisi bilinmeyen onlarca hastalık bulunmakta, özellikle nedensellik konusundaki bilgilerimiz yerinde saymaktadır. Yayınlanan araştırmaların planlanmasından tasarımına, kullanılan yöntemlerden veri toplama biçimine, toplanan verilerin analizinden yorumuna kadar her aşamada yapılabilen sayısız hata ve yanlılıklar söz konusudur. Özellikle sistematik hata olarak da bilinen yanlılıkların araştırma sonuçlarını farkında olmadan bambaşka bir yöne çekebildiği bilinmektedir. Bu yanlılıkların en önemlileri arasında yer alana “karıştırıcılık”, “etkileşim” ve “çarpıştırıcılık” neden-sonuç ilişkilerinin incelenmesi sırasında çok karşılaşılan, fark edildiğinde kontrolü mümkün olan, fark edilmediğinde ise bulguları çarpıtarak değersizleştiren yanlılık kaynaklarıdır. Bunların ne oldukları, nasıl oluştukları ve nasıl kontrol edilebilecekleri konuları ilgili literatür ışığında özetlenmiştir.
Keywords : Karıştırıcılık, Çarpıştırıcılık, Etkileşim, Etki ölçüm değişimi