BİTMEYEN ‘ÖTEKİLİK’: SAZLICA KÖYÜ MÜBADİL MİRASINA DAİR TESPİTLER/ÖNERİLER

Authors : Meltem YAŞDAĞ

Pages : 263-292

View : 22 | Download : 18

Publication Date : 2018-12-12

Article Type : Research Paper

Abstract :Zorunlu Nüfus Mübadelesi, Lozan görüşmeleri sürerken 30 Ocak 1923 tarihinde Türk ve Yunan temsilcileri arasında imzalanan bir anlaşmadır. Bu anlaşma, her iki ülkenin tarihi içinde kısa sürede gerçekleşen büyük bir göç hareketine sebep olmuş, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin toplumsal hayatına ise ‘mübadele’ ve ‘mübadil’ kavramlarını getirmiştir. Mübadil göçmenler, bir yandan arkalarında bıraktıkları yaşamlarına özlem duyarken, öteki taraftan yeni geldikleri ve artık ‘vatan’ları olacak yeni yerleşimlere uyum sağlamaya çalışmışlardır. Bu süreci; coğrafi konumu ve ticari potansiyeli sebebiyle siyasal, sosyal ve kültürel açıdan en yoğun yaşayan yerleşim yerlerinden biri de İzmir’de, Eski Foça ile Yeni Foça arasındaki yol üzerinde bulunan Sazlıca Köyü’dür. Sazlıca Köyü, Kartdere Vadisi olarak anılan bölgede Rumlar tarafından kurulmuş ve 1922 tarihine kadar ağırlıklı olarak Rumların yaşadığı bir köy olarak varlığını sürdürmüştür. Kilisesi ve bugüne kadar gelebilen sınırlı sayıdaki kule evi ile Sazlıca, mübadele sonrasında Yunanistan tarafından gelen Müslümanlar için yurt olmuştur. Sazlıca Köyü, aynı mekânları paylaşan farklı iki kültürün izlerini hala taşıyan, uzun süre ‘öteki’ olarak adlandırılan mübadillerin, kule evleri ve yakın tarihin yaşama alışkanlıklarını sunan kültür mirası ile herşeye rağmen varlığını sürdürmeye çalışmaktadır.  Bu makalede, Foça genelinde 1923 Zorunlu Nüfus Mübadelesi’nin yeri, sürecin nasıl ve ne şekilde yaşandığı anlatıldıktan sonra bugüne gelebilen mevcut örnekler ve yaşayanlar üzerinden Sazlıca Köyü kültür mirasının tanımı yapılmaktadır. Sonrasında taşınmaz kültür varlıkları ile birlikte Sazlıca Köyü’nde sözlü geleneğin bugüne kadar ne şekilde korunduğu, yerleşiminin bugünü ile ‘mübadeleden kalan kültürel miras’ alanına ilişkin çözüm önerileri üzerinde durulmuştur. 
Keywords : mübadele, kültürel miras, İzmir, sivil mimari, koruma