Tanzimat’a Giden Yolda Köprüler, Dilicanslar, Trenler ve Balonlar: 1835 Tarihli Seyyâhnâme’de Modern Ulaşım Altyapısı ve Araçlarına Dair Resimler ve Tasvir Stratejileri

Authors : Fikret TURAN

Pages : 365-398

View : 20 | Download : 19

Publication Date : 2022-07-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Muhtemelen mühendishane kökenli Osmanlı devlet adamı Mehmed Emin Paşa (öl. 1851) tarafından 1835-1837 yıllarında eğitim aldığı Cambridge Üniversitesinde yazıldığını düşündüğümüz Seyyâhnâme isimli eser İngiltere ve Fransa hakkında sunduğu bilgilerin yanı sıra içindeki suluboya resimler bakımından benzeri seyahatnamelerden ayrılır. Eserin birisi müellif nüshası, birisi de istinsah olmak üzere iki nüshası vardır ve her iki nüsha da İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesinde bulunmaktadır. Yazar, eserini İngiltere’de gördüğü modern askerlik, eğitim, imar ve ulaşım araçlarına dair dile getirdiği hususları görsel tasvirle somutlaştırmak amacıyla 18 adet suluboya resimle zenginleştirmiştir. Bu resimlerden 14 adedi yazarın İngiltere’de aslını veya resimlerini gördüğü modern cadde, köprü ve tünel gibi ulaşım altyapısı ile yeni tarz yolcu arabaları, buharlı tren ve balon gibi ulaşım araçlarını yansıtmaktadır. Bu resimlerden sırasıyla birisi Londra’nın havagazıyla çalışan sokak lambalarını gösteren modern bir alışveriş caddesini, üç adedi İngiltere’nin öne çıkan çelik ve asma köprüleri, iki adedi nehir altından geçen tüneli, bir adedi modern liman ve dok yapılarını, iki adedi modern posta ve yolcu arabalarını, iki adedi buharlı tren ve tramvay araçlarını ve üç adedi ulaşım amaçlı kullanıma başlayan balon resimlerini göstermektedir. Yazarın, çizdiği resimleri büyük ölçüde İngiltere’de gravür veya taşbaskı olarak yayımlanmış resimleri şablon olarak kullanarak yeni yorumlarla çizdiği anlaşılmaktadır. Yazar, tarif ettiği konuların resimlerde görüldüğü şekilde olduğunu söyleyerek dolaylı olarak bu resimlerin ressamı da olduğunu dile getirir. Bu makalede yazarın edebi tasvirlerle anlattığı ulaşım altyapısı ve araçlarına dair açıklamaların suluboya resimlerle nasıl yansıtıldığı irdelenmektedir.
Keywords : Seyyâhnâme, Mehmed Emin Paşa ö 1851, Sanayi Devrimi, İngiltere, 19 yüzyıl Türk resmi, modern ulaşım altyapısı, modern ulaşım araçları