Paphlagonia’dan Yeni Bir Keşif: Hadrianopolis İç Kalesi’ndeki Kare İçinde Haç Planlı Yapı (İlk Tespitler)

Authors : Ercan VERİM

Pages : 703-731

Doi:10.26650/artsanat.2023.20.1293084

View : 60 | Download : 88

Publication Date : 2023-07-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Hadrianopolis, Karabük’ün Eskipazar ilçesi sınırlarındaki önemli bir Güney Paphlagonia kentidir. 2003 yılından beri süregelen kazı çalışmalarıyla, kentte hepsi Erken Bizans Dönemi’ne tarihlendirilen yedi yapı ortaya çıkarılmıştır. Bunlardan biri de bu çalışmanın konusu olan ve Hadrianopolis İç Kalesi’ndeki Kare İçinde Haç Planlı Yapı olarak adlandırılan yapıdır. Epigrafik kaynakların eksikliği ve kazı çalışmalarındaki buluntuların yetersizliği, yapının kim tarafından, hangi tarihte yaptırıldığı veya hangi işlevde kullanıldığı konusunda net bilgiler verilmesini engellemektedir. Bulunduğu konum, mimari özellikleri ve buluntular, idari veya askerî işlevli bir yapı olduğuna işaret etmektedir. Yapının iki farklı inşa evresi bulunmaktadır. İlk olarak Roma Dönemi’nde, muhtemelen 2.-3. yüzyıl civarında inşa edilmiş, Erken Bizans Dönemi başlarında büyük ihtimalle 4.-5. yüzyıl arasında yıkılmış ve kare içinde haç planlı olarak yeniden yapılmıştır. Kare içinde haç plan, Bizans mimarlığında daha çok kilise, martyrium ve mausoleum gibi dinî işlevli yapılarda uygulanmıştır. Bu yayında tanıtılan kare içinde haç planlı yapı ise idari veya askerî işlevlidir. Erken Bizans Dönemi’ne tarihlenen az sayıdaki kare içinde haç planlı yapılardan biri olmasının yanında, idari veya askerî işlevli yapıda bu plan tipinin uygulanması, yapıyı Bizans mimarlığı içerisinde önemli kılmaktadır. Bu çalışmada, yapının tarihi, mimari özellikleri ve buluntuları detaylı şekilde açıklanarak işlevine dair öneriler sunulmuş ve yapının Bizans mimarlığındaki önemi vurgulanmaya çalışılmıştır.
Keywords : Bizans, Paphlagonia, Hadrianopolis, İç Kale, Kare İçinde Haç Plan