Vakıf Belgelerinde “Musluk” Kavramı ve İstanbul’daki Örneklerine İlişkin Bir Araştırma

Authors : Muradiye Şimşek, Nilgün Çevrimli

Pages : 655-682

Doi:10.26650/artsanat.2024.21.1374197

View : 71 | Download : 85

Publication Date : 2024-01-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı tarihinde kurulan vakıflar arasında su vakıflarının önemli bir yeri vardır. Günümüzde beledî hizmetler arasında sayılan su ile ilgili her türlü hizmetin o dönemde vakıflar aracılığıyla verildiği bilinmektedir. Başta padişahlar, hanım sultanlar, paşalar gibi üst düzey kişilerin yanı sıra diğer hayır sahiplerince kurulan vakıfların birçoğunda, suyun kaynağından insanların hizmetine sunuluncaya kadar geçtiği her aşamada pek çok yapı inşa edilmiştir. İnsanların günlük su ihtiyacı için inşa edilen suyolları, kanallar, kuyular, maksemler, karizler, kasteller, sebiller, su terazileri, su hazineleri, çeşmeler, musluklar ve benzeri su yapıları vakfiyelerde genel anlamda sikâye, sâkiye, ebniye-i mâ, ebniye-i sikâye şeklinde tanımlanmıştır. Bu çalışmada bugüne kadar kapsamlı bir biçimde incelenmemiş olan, insanların suyla buluştuğu ve doğrudan hizmet aldığı bu yapılardan vakfiyelerde “musluk” şeklinde tanımlanan ögelere yer verilmiştir. Öncelikle, kurulan vakıflarda suyun önemi, su vakıfları kurulmasının temelinde yatan unsurlar ve “musluk” teriminin vakfiyelerde hangi anlamlara geldiği örneklerle ortaya konmuştur. Musluk teriminin birden fazla anlamda kullanıldığı tespit edilmiş ve dört ana başlık altında gruplandırılmıştır. Bunlardan en ilgi çekici olan ve en az araştırılan muslukların ise “taş tekne” veya “taş musluk” terimi ile tanımlanan türdeki musluk örnekleri olduğu tespit edilmiştir. Saha çalışmasında, bu konuda en çok vakfiye kaydı bulunan örneklerin yer aldığı İstanbul’daki taş musluklar vakfiye kayıtları üzerinden tespit edilmeye çalışılmış, kayıtlarla sahada eşleşen örnekler özgünlük, form, malzeme ve süsleme özellikleri bakımından irdelenmiştir.
Keywords : Musluk, Taş Musluk, Taş Tekne, Su Vakıfları, Vakfiye