Osmanlı Devleti’nde Yabancılar ve Okullaşma Çabaları

Authors : Ahmet Rıfat GÜZEY

Pages : 69-90

View : 40 | Download : 19

Publication Date : 2017-05-02

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devletinin son zamanlarında bürokratik anlamda genel bir değerlendirme yapıldığında görülen odur ki, Türklere yalnız ulemâ merdivenlerine tırmanma şansı verilmiş ve mümkün mertebe devlet idaresine hâkim olan noktalardan Türk soylular uzak tutulmaya çalışılmıştır. İstanbul’un fethini izleyen iki yüz yılda Türk soylu olmayan sadrazamların sayısı, Türk soylu vezirlerin tam yedi katı kadardır. Pencik Oğlanları ve Devşirme kanunları bir anlamda devletin yıkılışını hızlandıran yasalar olmuşlardır. Dev- şirme Kanunu uzun vadede Türk toplumu içinde hiçbir inancı bulunmayan, tam manasıyla kozmopolit, acımasız, ahlâk anlayışı olmayan, çapulcu, egoist, şahsi hırs ve çıkarları için her türlü işe teşebbüs etmekten çekinmeyen büyük bir gurubun teşekkül etmesine sebep olmuştur. Bu organize gurup, ileri dönemlerde Yahudi dönmeleriyle bütünleşecek, azınlıklarla işbirliği yapacak ve bu azınlıklar aracılığı ile Avrupa’daki soydaşlarıyla bağlantı kurarak Tanzimât-Islahat Birinci ve İkinci Meşrutiyet girişimlerinde devlete karşı savaşacak, hattâ Cumhuriyet Türkiye’sinin Atatürk’ün önderliğindeki bağımsızlık mücadelelerinde de Türk Milletinin bü- tünlüğünü savunanlara karşı çıkacaklardır. Amerikalı Prof. Earle'ün belirttiğine göre bu azınlıklardan biri olan Ermenilerin, bu okullarda dillerini, geleneklerini    yeniden üstün tutmayı öğrenip, batının siyasal, toplumsal ve ekonomik ilerleme ideallerini tanıdıkları anlaşılmaktadır. Böylece azınlıklar günümüzde de açık se- çik görüldüğü şekliyle, bulundukları duruma karşı bir hoşnutsuzluk duymayı ve köylü Müslüman komşularına karşı üstünlük duygusu beslemeyi ilke edindiler. Bu makalede yabancıların uzun vadedeki iktidar mücadelelerinde, okullarını Osmanlı Devleti hâkimiyet alanı ve özellikle jeopolitik anlamda çok büyük önemler arz eden bölgelerde kurmaları sonrasında gelişen olumsuzluklar vurgulanarak, günümüzde benzeri anlamlardaki gelişmelerin doğuracağı sonuçlar açısından bir değerlendirme zemini bulunmaya çalışılmıştır.   
Keywords : Türk, devşirme, azınlık, yabancı, gayr ı Müslim, köle, Ermeni, Rum, misyoner, İslâm, Hıristiyan, Yahudi