Bursalı Mehmed Nihat Bey’in Eserine Göre 13. Kolordunun Birinci Dünya Savaşı’ndaki İran Harekâtı

Authors : Enes Mert Demir

Pages : 79-119

Doi:10.46953/askeritarih.1528112

View : 91 | Download : 93

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Birinci Dünya Savaşı’nın kritik cephelerinden biri olan Dicle (Irak) Cephesi, İngilizlerin Basra’ya taarruz etmesiyle açılmıştır. Bu süreçte bölgede konuşlu Osmanlı 6. Ordusu’na bağlı 13. Kolordu da İngilizlere karşı muharebeler vermiş ve Kûtü’l-Amâre Zaferi’nde pay sahibi olmuştur. Kût Zaferi’ni müteakip İran üzerinden Osmanlı sınırlarına doğru ilerleyen Rus ordusunu durdurmak ve bölgeyi ele geçirmek maksadıyla İran Harekâtı’nın yapılması kararlaştırılarak 13. Kolordu İran Cephesi’nde görevlendirilmiştir. Kolordu Haziran 1916’da başlattığı harekât ile Rusların geri çekilmesini sağlarken Kirmanşah ve Hemedan gibi İran’ın batısındaki önemli mevkileri kontrol altına almıştır. Ancak İngilizlerin takviye kuvvetlerle yeniden Bağdat’a yönelmesi karşısında 13. Kolorduya İran’ı tahliye etmesi emredilmiştir. Bu emir geç verildiği için Kolordu unsurları bölgeye ulaşamadan Bağdat İngilizlerce işgal edildiği gibi İran’daki kazanımlar da kaybedilmiştir. Kritik neticeleri haiz İran Harekâtı’na dair ana kaynak hüviyetindeki bir harp tarihi kaynağı da harekâta 13. Kolordu 6. Tümen Kurmay Başkanı olarak katılan Bursalı Mehmed Nihad Bey tarafından yazılan “Irak Cephesi Muhaberatından: 13. Kolordunun İran Seferi” adlı eserdir. Bu makalede; Osmanlı Devleti’nin başlattığı İran Harekâtı’nı icra eden 13. Kolordunun bölgedeki askerî faaliyetleri, Nihad Bey’in günümüz Türkçesine çevirdiğimiz eseri kapsamında ele alınmıştır. Harekât, diğer hatırat ve araştırma eserlerin de incelenmesiyle mukayeseli ve nitel analiz metoduyla değerlendirilmiştir. Böylece İran Harekâtı’nın amaç ve hedeflerine ne ölçüde ulaşıldığı tespit edilmeye çalışılmıştır.
Keywords : Birinci Dünya Savaşı, rak (Dicle) Cephesi, İran Cephesi, İran Harekâtı, 13. Kolordu, Mehmed Nihad Bey