HAREZMŞAHLAR DEVLETİ’NDE KANGLI-KIPÇAK UNSURLARIN ROLÜ

Authors : Mehmet Ali Çakmak

Pages : 19-30

Doi:10.58640/asyar.1410935

View : 56 | Download : 51

Publication Date : 2023-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Harezmşahlar Devleti, Harezm sahasında kurulmuş bir Türk devleti olup, adını kurulduğu coğrafyadan almıştır. Harezm sahasının kuzeydoğusunda yaşayan Kanglı-Kıpçak boylarıyla Harezm hükümdarları arasında ilişkiler mücadele temelli başlamıştır. Daha sonra Harezmşah İlarslan zamanında iyi ilişkiler kurulmaya çalışılmış, Harezmşah Alaeddin Tekiş’in, Kanglı boylarından Uran kabilesi şefinin kızı Terken Hatun ile evlenmesi üzerine ilişkilerde sıhri akrabalık ve buna bağlı oluşan güvene dayalı bir dönem başlamıştır. Bu dönemde Uran kabilesi beyi Alp-Kara ile başlayan pek çok Kanlı-Kıpçak unsur, boy beylerinin kontrolü altında Harezmşahlar Devleti’nin idaresi altına girmiştir. Taraflar arasında akrabalık bağlarıyla güçlendirilerek oluşturulan bu güven ortamına rağmen, sonraki yıllarda da mücadeleler yaşanmıştır. Tekiş öldükten sonra oğlu Alaeddin Muhammed zamanında, Valide Sultan sıfatıyla Terken Hatun, hizmete alınan kalabalık Kanglı-Kıpçak unsurlardan aldığı güce dayanarak, devlet içinde alternatif bir güç haline gelmiştir. Harezmşah Alaeddin Muhammed, annesinin tavassutuyla önemli mevkilere gelerek daha çok Valide Sultan’a bağlılık gösteren Kanglı-Kıpçak kökenli asker-sivil bürokratlara, hükmetmekte büyük zorluklar yaşamış, bu durum Harezmşahlar Devleti’ni, elde edilen önemli askeri başarılara rağmen çok zayıflatmıştır. Bu çalışmada, özetlenen sürecin kaynaklarda ve araştırmalarda yer alan ayrıntılarına değinilmeye çalışılacaktır.
Keywords : Harezmşahlar Devleti, Kanglı Kıpçaklar, Terken Hatun, Cend, Gürgenç