Boraltan Faciası: Türk Kökenli Sovyet Vatandaşı Mültecilerin Sovyetler Birliği’ne İadesi (1945)

Authors : İsmail KÖSE

Pages : 149-186

View : 16 | Download : 13

Publication Date : 2016-12-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Sovyet Rusya kuruluşundan itibaren dünyaya barış mesajları vermiş, buna karşın idaresindeki halkları baskı ile yönetirken, yakın çevresine Marksizm ihraç etmeye çalışmıştır. II. Dünya Savaşı’nda elde edilen galibiyet Sovyet Rusya’ya Çarlık benzeri yeni yayılmacı politikaları uygulamaya koyma fırsatı sağlamıştır. Bu fırsatı kazanca çevirmek yolunda Sovyet lideri Josef Stalin ve Dışişleri Komiseri V. Mihailoviç Molotov Türk Boğazları’nda egemenlik ve Doğu Avrupa ile Ortadoğu’da etkinlik kurmak için çalışmışlardır. Stalin ve Molotov savaş bittiğinde Türkiye’nin yalnız başına kalmasını istiyordu ve bu dileği Yalta Konferansı’nda (1945) dile getirmişlerdi. İlk başta İngiltere’nin Sovyet taleplerine direnmesi Türkiye’ye yönelik politikada farklı bir yöntem izlenmesine neden olmuştur. Savaşın son senesi olan 1945 yılı Mart ayında Moskova Büyükelçisi Selim Sarper’e 1925 yılında imzalanan Dostluk ve Tarafsızlık (Saldırmazlık) Antlaşması’nın süresinin uzatılmayacağı, Haziran ayında ise Kars ve Ardahan’ın iadesi ile Boğazların statüsünün yeniden ele alınması gerektiği bildirildi. Bu esnada yaşanan diğer kriz Savaş başladıktan hemen sonra Türkiye’nin doğu sınırına kaydırılmış Sovyet Ordusu’ndan firar ederek Türkiye’ye sığınmış 243 Türk kökenli Müslüman Sovyet asker ve subayının iadesi sorunuydu. Türkiye söz konusu mültecilerin bir kısmını 1945 yılı Şubat ayında başlayan müttefiklik ilişkileri ve mütekabiliyet esasıyla zorla iade etmeye karar vermiş ve 195 kişi Kars sınırında Sovyet askerlerine teslim edilmiştir. Bu çalışmada, söz konusu iade hadisesiyle ilgili arşiv vesikaları incelenerek Sovyet vatandaşı Türk kökenli Müslüman asker mültecilerin iade süreci ve sonuçları irdelenecektir.
Keywords : Sovyetler, Stalin, İade, Türk Kökenli Müslüman Mülteciler