Bolşevik İhtilalinin Ardından Osmanlı Devleti’nin Rusya’daki Yeni Rejime Bakışı

Authors : Nejla GÜNAY

Pages : 353-376

Doi:10.33419/aamd.642336

View : 20 | Download : 14

Publication Date : 2011-11-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Rusya, XX. yüzyıl başlarında iç ve dış politikasında yeni durumlarla  karşılaştı. İçerde Rus halkı, XIX. yüzyıl sonlarında rejim karşıtı  hareketler başlatmıştı. Dış politikada ise Berlin Antlaşması’ndan  sonra Balkan devletlerinin bağımsızlık hareketlerinde Rusya’nın oynadığı  rolü göz önüne alan İngiltere, bu devletin Anadolu ve Asya’da  etkin olmasını istemediğinden Rusya’yı Anadolu ve Kafkasya’da meşgul  etmek için Ermenileri kışkırttı. Ayrıca Uzak Doğu’da Japonya’yı  Rusya’ya karşı girişebileceği bir savaş için teşvik edip destekledi. Bütün  bunlar sonucunda Rusya’nın 1890’dan itibaren Ermeni tebaası ile  ilişkileri bozuldu. XX. yüzyılın başında Kafkasya’da Ermeni-Azerbaycan  Türkleri ve Gürcüler arasında çok ciddi çatışmalar yaşandı. Bu  çatışmalarda sosyalizmi savunan işçi sınıfının çok büyük etkisi oldu.  Rusya, 1905 yılında da Japonya karşısında giriştiği savaşı kaybetti.  Politik zorluklar yaşayan Rus Çarlığı Meşrutiyet rejimini ilan etmek  zorunda kaldı. Rusya’nın kendisi için bir tehdit olmaktan çıktığını gören  İngiltere, bundan sonra Almanya’ya karşı Rusya ile ittifak kurdu.  Bu iki devlet Fransızları da yanlarına alarak Birinci Dünya Savaşı’na  birlikte girdi. Birinci Dünya Savaşı esnasında savaşın getirdiği ağır yük  Rusya’nın iç işlerindeki karışıklıkları artırdı. Siyasi görüş ayrılıkları  baş gösteren ekonomik sıkıntılarla daha da belirginleşti ve başlangıçta  halk hareketleri olarak başlayan olaylar, Bolşeviklerle Menşeviklerin  birlikte hareket ettiği büyük bir ihtilale dönüştü. Mart 1917’de başlayan olaylar, Rus Çarı II. Nicholas’ın tahtından feragat etmesine 25  Ekim1917’de Petrograd Garnizonunun Bolşeviklere katılıp aynı gece  II. Sovyet Kongresi’nde Bolşevik Programı’nın onaylanmasına kadar  sürdü. Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı sırasında en büyük  düşmanlarından biri olan Çarlık Rusya’sıydı. Dolayısıyla Rusya’da  meydana gelen bu rejim değişikliği Osmanlı Devleti’nin cephedeki  düşmanlarından birini azaltsa da beraberinde bazı yeni problemler  getirdi. Bolşevik İhtilali’nden sonra Osmanlı Devleti’ne sığınan mülteciler  boyutu birçok araştırmacının dikkatini çekmiş ve bu konuda  çeşitli akademik çalışmalar yapılmıştır. Bunlara B. Bakar, K. Acar ve  U. Karadoğan’ın çalışmaları örnek gösterilebilir: Görüldüğü üzere bu konuyla ilgili çalışmalar genellikle İstanbul’a  gelen Rus mülteciler üzerinde yoğunlaşmaktadır. Oysaki mülteciler  meselesi Osmanlı Devleti için Bolşevik ihtilalinin sonuçlarından sadece  biridir. Bu araştırmanın kapsamı Bolşevik İhtilali’nden sonra  Osmanlı-Rusya ilişkileridir. Araştırmada iki konuya odaklanılacaktır:  İlk bölümde Bolşevik İhtilali’nden sonra yeni hükûmet kuruluncaya  kadar devam eden belirsizlik döneminde Osmanlı hükûmeti ve Osmanlı  aydınlarının Rusya’daki gelişmelere nasıl baktığı incelenecektir.  İkinci bölümde ise; Osmanlı Devleti’nin bu ihtilal sebebiyle karşılaştığı  problemler ele alınacaktır. Bu problemler arasında; Osmanlı  Devleti’nin doğu ve batı bölgelerinde ortaya çıkan salgın hastalıklar,  Trabzon limanından Rusya’ya gönderilen mallar, piyasalarda görülen  Rus parası istilası, bazı Rus askerlerinin doğu sınırından Osmanlı’ya  sığınması, Rusya’ya kaçırılan asâr-ı atika, Osmanlı-Rus sınırında karşılaşılan  bazı olaylar ve sığınanların muhasım devlet tebaasından sayılıp  sayılmayacağı gibi konular vardır. Osmanlı yöneticilerinin, değişik  konularda karşı karşıya kalınan bu problemlere ne gibi çözümler getirdiği  de araştırmanın kapsamında yer alacaktır. Bu şekilde Osmanlı  elitinin Rusya’daki yeni rejime bakışının ne olduğunun ortaya konması  amaçlanmaktadır. Bu çalışmada; Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgeleri ana kaynak  olarak kullanılacaktır.
Keywords : Osmanlı Devleti, Rus Çarlığı, Bolşevikler, 1917, Mülteciler