Azerbaycan’ın Latin Alfabesine Geçişinin Türkiye’deki Alfabe Tartışmalarına Etkisi

Authors : Fahri KILIÇ

Pages : 479-504

Doi:10.33419/aamd.642401

View : 21 | Download : 16

Publication Date : 2011-11-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Azerbaycan’ın Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne katılmasıyla  Latin esasına dayanan alfabe 1922 yılından itibaren Arap alfabesi  ile birlikte kullanılmaya başlanmıştır. Azerbaycan’ın Latin Alfabesini  uygulamaya başlaması Türkiye’nin alfabe değişikliğine örnek teşkiletmiştir.  1926 I. Bakü Türkoloji Kongresi’nde alınan “Tüm Türkler İçin  Latin Alfabesine Geçme” kararı ile Türk devletleri arasında kültürel  bağı güçlendirme düşüncesi Türkiye’de Latin alfabesinin kabulünde  etkili olmuştur. Bu gelişmenin hemen ardından Türk kamuoyunda da  alfabe tartışmaları yeniden canlanmıştır. Azerbaycan ve diğer Orta  Asya Türk topluluklarının Latin alfabelerini benimsemeye başlaması  Türkçü aydınlar ve Türk Ocağı gibi kuruluşların alfabe değişikliğine  destek vermelerine yol açmıştır. Ayrıca Azerbaycanlı aydınlar da dönemin  önemli gazete ve dergilerindeki yazılarıyla Türkiye’de alfabe  değişikliğini desteklemişlerdir. Azerbaycan’da Arap alfabesinden Latin alfabesine geçilmesi gereği  üzerinden yapılan tartışmalar, Türkiye’de de benzer biçimde yaşanmış,  alfabe değişikliği yapılmadan toplumun aydınlatılamayacağı, okuma  yazma sorununun giderilemeyeceği, Arap alfabesinden Latin alfabesine  geçilmesi halinde, diğer Türk halkları ile olan ilişkilerinin daha da güçleneceği  ileri sürülmüştür. Azerbaycan’da gerçekleştirilen alfabe değişikliğinin  Türkiye üzerindeki etkilerinin neler olduğunun saptanmasını hedefleyen  bu çalışmada; nitel araştırma yöntemlerinden doküman inceleme  tekniği kullanılmıştır. İncelemede alan yazınının dışında, arşiv kaynakları,  süreli yayınlar ve tetkik eserlere başvurulmuştur. Elde edilen bulgular  ışığında Azerbaycan’ın yaptığı alfabe değişikliğinin Türkiye’deki alfabe  değişikliği üzerine yapılan tartışmalara etkileri irdelenecektir. Aynı zamanda  Türkiye ve Azerbaycan’da Latin alfabesine kullanılmaya başlanmasıyla  ortaya çıkan sonuçlar incelenerek bir mukayese yapılacaktır.
Keywords : Azerbaycan, Türkiye, Arap Alfabesi, Latin Alfabesi, Türkoloji Kongresi