Kendine Ait Bir Cengiz Han

Authors : Sümeyra ÇALIŞKAN

Pages : 353-372

Doi:10.38000/juhis.790437

View : 17 | Download : 10

Publication Date : 2020-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Kitle İletişim araçlarının bugüne nispetle gelişmemiş bulunduğu 17. yüzyılda insanlar, dışındaki ve geçmişteki dünyayı anlatılarla kavrıyor, anlatılarla meram anlatıyor, bu anlatılar da geçmişe ve mevcuda dair imgeleri oluşturup biçimlendiriyordu. Matbaa ve sonraki teknik, araçların gelişimi anlatıların biçimini değiştirip zenginleştirdiyse de maksatlar ve kurgulanma teknikleri büyük ölçüde korundu. Anlatılar geçmişte ne olduğuna dair imge ve kavrayışlar verirken düşünce ve ideolojileri de bünyesinde barındırarak çeşitli maksatlara da hizmet etmekteydi. Birçok tarihî anlatı gerek masal, efsanelerde gerekse de seyahatnameler gibi zengin kaynaklarda yer bulmuştur. Bununla beraber tarihin bilim olmadığı savunusunda anlatı biçimliliği de bu sava kanıt olarak öne sürülmüştür. Bu çalışmada tarih araştırmaları için anlatının önemli olduğu ve tarihin ilmi değerine katkısı bulunduğu ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Bunun yanında tarih ve anlatıları değerlendirme hususunda imgelerin yerine ve anlatılardaki ağırlıklarına yer verilmiştir. Anlatı aktarımı zaviyesinden de hayli zengin olan Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesinde yer alan Cengiz Han ve Tatar nesebi anlatısı hem anlatı yapısının ve olay örgüleştirmenin mahareti bakımından hem de döneme dair taşıdığı anlayış ve olgusal izler bakımından değerlendirmeye gerek duymaktadır zira anlatı ayrıca önemli siyasi gerek ve meşruiyetler için de temel teşkil eder görünmektedir. Söz konusu anlatı ilgili döneme ait imgeleri de mündemicinde bulundurmasıyla dönemin anlayışını bazı yönleriyle ortaya koymaktadır. Bu çalışmada bu hususiyetler tarih ve anlatılar içerisinde de imgelerin kıymetine yer verilirken diğer yandan anlatının tarih araştırmaları için bir kenara bırakılamayacak derecede mühim bir kaynak teşkil ettiğini olabildiğince göstermeye çalışılmaktadır.
Keywords : Cengiz Han, Anlatı, Tatarlar, Evliya Çelebi