Osmanlı Tarihsel Anlatısına Görsel Bir Kaynak: Dirk van der Hagen Atlası’na Yansıyan Savaş Gravürleri

Authors : Rumeysa IŞIK YAYLA

Pages : 242-274

Doi:10.38000/juhis.793347

View : 22 | Download : 6

Publication Date : 2020-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Dünya haritacılık tarihinin yükselişe geçtiği XVI. yüzyılda ortaya çıkan atlas kavramı, başlangıçta harita derlemeleri için kullanılmış olsa da bu tarif zamanla değişikliğe uğrayarak, harita içindeki yerler hakkında bilgi veren kitap formu ile özdeşleşmiştir. Bölgenin coğrafyasına özgü topografik detayları içeren bu eserler, aynı zamanda devrin tarihi ve sosyal gelişimine ışık tutan resimlerle bezenmiştir. Bu türün ilk örneklerinden birisi de Hollanda Kraliyet Kütüphanesi’nde muhafaza edilen 1690 tarihli Dirk van der Hagen Atlası’dır. Dört cilt halinde hazırlanmış olan yapıt, tarih ve coğrafya atlası niteliğinde derlenmiş kompozit bir harita kitabıdır. Dönemin en erken tarihli ülke haritalarını kapsaması konusunda adeta bir model teşkil eden atlas, siyasi gelişmeleri ele alan resimlerden mitolojik sahnelere, şehir manzaralarından peyzaj görünümlerine kadar çok sayıda renkli baskıyı içinde barındırmaktadır.  Makalenin konusunu, atlasın gravürleri arasında yer alan ve Osmanlı savaş tarihine görsel anlamda katkıda bulunan resimler oluşturmaktadır. Kandiye Kuşatması insert ignore into journalissuearticles values(1667-1669); ile başlayıp, II. Viyana Muhasarasıyla insert ignore into journalissuearticles values(1683); devam eden, Anabolu insert ignore into journalissuearticles values(1686); ve Belgrad insert ignore into journalissuearticles values(1688); mücadelelerini konu alan bu tasvirler, çalışmada metin-resim ilişkisi bağlamında ikonografik olarak yorumlanmıştır. Söz konusu gravürler üzerinden, devrin siyasi ve tarihsel süreci takip edilerek ressamın vermiş olduğu mesaj irdelenmeye çalışılmıştır. Bu sayede XVII. yüzyıl Osmanlı tarihinin savaş meydanlarındaki görsel anlatısına katkıda bulunularak resmin okunabilirliği tartışılmıştır.
Keywords : Atlas, Dirk van der Hagen, Osmanlı, Savaş, Gravür