Demokrat Parti Dönemi Türkiye’sinin Baraj Davası

Authors : Mustafa Murat Çay

Pages : 208-244

Doi:10.38000/juhis.1539585

View : 162 | Download : 214

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Barajlar, yerine getirmiş oldukları misyonun yanı sıra birer medeniyet göstergeleri olarak da son derece önemli yapılar arasında yer almaktadır. Zengin su kaynaklarına sahip Anadolu’da Urartular, Hititler ve Romalılar tarafından dönemin teknik imkanları çerçevesinde çeşitli barajlar vücuda getirilmiştir. Osmanlı Devleti döneminde 17. yüzyıldan itibaren barajların yapıldığı bilinmektedir. Cumhuriyet’in ilanından sonra hız verilen bayındırlık faaliyetleri kapsamında su işlerine ayrıca önem verilerek Mustafa Kemal Atatürk’ün bizzat talimatlarıyla akan sulardan faydalanmak amacıyla baraj yapımını sağlayacak özel yetki ve sorumluluklarla donatılmış yeni kamu kurumları ihdas edilmiştir. 1939 yılında ise Nafia Vekaletine bağlı Su İşleri Reisliğinin faaliyete geçirilmesinden sonra baraj inşaatları artış göstermeye başlamıştır. Ancak İkinci Dünya Savaşı’ndan önce dünyanın alacağı durumun belirsizliği ve kısa süre sonra da İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte Türkiye’de diğer bayındırlık faaliyetleri gibi baraj yapımında da bir durağanlık yaşanmıştır. 1948 yılından itibaren özellikle Amerikan yardımlarının alınmaya başlanmasıyla ve 1950 yılında Demokrat Parti (DP) iktidarı ile birlikte gittikçe hızlanan bir yatırım politikası tatbik edilerek bu durağanlık son bulmuştur. Fakat ülke yönetiminde büyük su işleri olarak adlandırılan barajlar ve hidroelektrik tesislerinin kurulması için Türkiye Cumhuriyeti’nin kendi öz imkanları son derece yetersizdir. Bu durum ayrıca büyük bir sorun daha teşkil etmiş ve Türkiye’yi dış yardım almaya mecbur bırakmıştır. Özellikle kredilerin büyük kısmının Milletlerarası İmar ve Kalkınma Bankası’ndan temin edilmesi yolunda yapılan başvurular, müşavir firma bulunması gerekliliği ve teknik ekipman ile eleman temin edilmesi gibi hususlarda yapılan girişimler adeta bir millî mücadele halini almıştır. Türkiye’yi emperyalist politikaları kapsamında ele alan Batılılar ise bu durumu kendi aksiyonları için çoğu zaman fırsat olarak kullanmışlar ve böylelikle Türkiye adeta bir emperyalist sarmal arasında kalmıştır. Bu çalışmada, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri’ne yansıyan belge ve bilgiler ekseninde Demokrat Parti İktidarı döneminde barajların yapımı için dış destek sağlanması konusunda verilen mücadeleler ve bunların sonuçları değerlendirilmiştir. Makalede arşiv belgeleri dışında meclis tutanaklarından, dönemin bazı basın organlarından, telif ve tetkik eserlerden faydalanılmıştır.
Keywords : Demokrat Parti, Barajlar, Milletlerarası İmar ve Kalkınma Bankası.