Sovyetler Birliği’nde Kitap Yasakları Özelinde Sansür Uygulamaları

Authors : Ozan KIRTAY

Pages : 117-131

Doi:10.29228/lamre.67984

View : 21 | Download : 13

Publication Date : 2023-01-30

Article Type : Review Paper

Abstract :Bu makale, Sovyetler Birliği döneminde kurulan ‘Glavlit’ adı verilen sansür biriminin işleyiş biçimini ve bu birimin kitaplar üzerindeki uygulamalarını, ele almaktadır. Bu uygulamalar arasında, basım öncesi metinlere yapılan müdahaleler ve eserlerin basımının engellenmesi, bulunmaktadır. Çalışmada bu dönemde yayımlanmasının önüne geçilen kitaplar üzerinde durulmuştur. Ayrıca bu kitapların hangi gerekçelerle yasaklandığı incelenmiştir. Yasakların ilgi çekmesi nedeniyle, insanlar üzerinde ters etki oluşturması ise ‘Streisand Etkisi’ kavramıyla açıklanmıştır. Bu çalışmada sansürün dünya tarihi boyunca Antik Yunan medeniyetinden başlayarak günümüze kadar ulaşan bir kavram olduğu görülmektedir. Bu nedenle sansürün her zaman var olduğu vurgulanarak, Sovyetler Birliği’nde kitaplar üzerinde uygulanan sansürün boyutları ve nicelikleri anlaşılmaya çalışılmıştır. Araştırmada Sovyetler Birliği’nde sansür uygulamalarından bahsedilirken, bu ülkenin zengin kütüphane dermelerine sahip olduğu hususu ise atlanmamıştır. Sansür kavramı psikoloji bilim dalı ile yakın ilişkilidir. Bu nedenle makalede ‘İnsan niçin sansür uygular?’ ve ‘Sansürün altında yatan gerekçeler nelerdir?’ gibi soruların cevapları da anlaşılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sınırlılıkları arasında ise Türkiye’de bu konu üzerinde daha önce yapılan araştırmaların yetersiz olması bulunmaktadır.
Keywords : Sovyetler Birliği, Sansür, Kitap Yasakları, Streisand Etkisi, Kütüphane