NEV‘ÎZÂDE ATÂ’Î’NİN MÜNŞE’ÂT’INDA BULUNMAYAN MEKTUPLARI VE BU MEKTUPLARDAN HAREKETLE 17. YÜZYIL OSMANLI İLMİYESİ HAKKINDA TESPİTLER

Authors : Suat DONUK

Pages : 155-179

Doi:10.20322/littera.727938

View : 10 | Download : 6

Publication Date : 2020-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Kâtiplerin yazdığı sanatlı resmi yazılarla şair ve yazarların meydana getirdikleri sanatkarane üsluplu mektupların toplandığı kitaplara münşeât adı verilir. Klasik Türk edebiyatında pek çok münşeât kaleme alınmıştır. Bunlardan biri Nev‘îzâde Atâ’î’nin Münşeât’ıdır. Nev‘îzâde Efendi’nin Münşeât’ında sekiz mektup bulunmaktadır. Ancak Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi numara 34 Sü-Tarlan 87’de kayıtlı mecmuada Nev‘îzâde Atâ’î’nin Münşeât’ında yer almayan üç mektubu daha vardır. Bunların ilki Nev‘îzâde’nin imzasıyla bitmektedir. Diğer ikisinin içeriğinden Atâ’î’ye ait oldukları anlaşılmaktadır. Birinci mektup Rumeli Kazaskeri Ganîzâde Nâdirî’ye mansıb talebi için yazılmıştır. İkincisi Şeyhülislam Yahya Efendi’ye Ganîzâde Efendi’yi şikâyet etmek maksadıyla kaleme alınmıştır. Üçüncüsü dönemin padişahına İstanbul’a dönüş izni ve teşekkür için yazılmıştır. Sanatkarane bir üslupla oluşturulan mektupların dili oldukça ağırdır. Söz konusu mektupların içeriği sayesinde 17. yüzyıl Osmanlı ilmiye teşkilatı hakkında şu tespitlere ulaşılabilmektedir: 17. yüzyılda Osmanlı ilmiyesinde rüşvet sorunu had safhaya ulaşmıştır. İlmiye mensupları arasında yetki karmaşası yaşanabilmiş, görevliler birbirlerinin sorumluluk sınırlarını ihlal edebilmiştir. Tebaa bu durumdan olumsuz etkilenmiştir. Resmî görevlilerden görevi kötüye kullananlar olabilmiştir. Bu makalede Nev‘îzâde Atâ’î’nin Münşeât’ında yer almayan üç mektubu çeşitli yönleriyle tanıtılmış, bunlardan hareketle 17. yüzyıl Osmanlı ilmiye teşkilatı hakkında tespitler yapılmış, bu üç mektubun çeviri yazılı metni ilim âlemiyle paylaşılmıştır.
Keywords : Münşeât, Nevîzâde Atâî